انار شیطان درختی در بلوچستان؛ از خاصیت دارویی تا ساخت قُنداقِ تُفنگ - ایران عکس

درخت انار شیطان از نظر زیست محیطی پناهگاه مناسب و قسمتی از آشیانه اکولوژیک بسیاری از جانوران منطقه ها خشک و حشرات نادر به شمار می رود.

انار شیطان با نام علمی Tecomella Undulata از گونه های نادر گیاهی از تیره پیچ اناریان (Bignoniaceae)، یکی از زیباترین درختان گل دهنده جهان و بومی هندوستان و ویژه منطقه ها گرمسیری و نیمه گرمسیری بسیار مقاوم به خشکی، یخ زدگی و آتش سوزی است.

از مردم منطقه بلوچستان درخواست می گردد تا رویشگاه های این گیاه را مورد حفاظت قرار دهند و از شکستن شاخه و برگ آن خودداری نمایند. چرا که علاوه بر ده ها فایده از زیبایی های این درخت می توان برای جذب جهانگرد استفاده کرد.

انار شیطاناین درختچه بومی جنوب آسیا است که در جنوب و جنوب شرق کشور رشد می نماید. استان های سیستان و بلوچستان، بوشهر، خوزستان، کرمان و هرمزگان از زیستگاه های اصلی این گونه گیاهی است که به شکل توده های کوچک خالص پراکنش دارد. جنگلی به نام گلپرکی دلفارد در جیرفت از رویشگاه های معروف آن در ایران است و بعلاوه در بخش ساربوک از توابع شهرستان قصرقند نیز بیش از 30 هکتار انار شیطان وجود دارد.

در ایران این درختچه را با نام های محلی گل پرک، پرپوک، سمنگ، سونگ، حمید، فرفار و ساج بیابان هم می نامند.

انار شیطان درختی بسیار مقاوم به خشکی، یخ زدگی و آتش سوزی است. برگ های آن خوراک دام است. این درخت به سادگی به وسیله قلمه و بذر تکثیر می گردد. چوب آن زیبا، محکم، بادوام بوده و برای لوازم ظریف و پرکاربرد بکار می آید. این گیاه در شفابخشی نیز برای درمان بعضی بیماری ها مانند لکه های سفید روی پوست، بزرگی طحال و نیز سفلیس استفاده می گردد.

انار شیطان علاوه بر خاصیت دارویی، از چوب آن برای منبت کاری، ساخت قنداق تفنگ و عصا استفاده می گردد.

استفاده این گونه، در درمان بعضی بیماری ها مانند سفلیس، تورم، سوزنک، لوکودرما، اگزاما، درمان بیماری های طحال، یرقان، هپاتیت و ایدز گزارش شده. لاپاکول پوست داخلی ساقه یک نفتوکوئینون با فعالیت ضد سرطان، ضد باکتری، ضد قارچ، ضد ویروس و ضد موریانه است.

انار شیطان با وجود فراوری بسیار انبوه گل، بنا به دلایل نه چندان روشن به ندرت غلاف بذری و بذر فراوری می نماید. تکثیر این گیاه به صورت دست کاشت تا کنون دیده نشده. بسیار سخت ریشه زا بودن قلمه این گونه نیز دشواری ازدیاد آن را دوچندان نموده است.

این گونه در خاک های لوم شنی با پی اچ خنثی تا کمی قلیایی و خاک های غیرشور با فشار اسمزی پایین محلول خاک می تواند رشد داشته باشد. مقادیر بالای پتاسیم و سدیم موجود در برگ این گونه نشان از سازگاری این گیاه جهت مقابله با کم آبی و جذب آب از خاک های با رطوبت قابل استفاده کم را دارد. میانه بارندگی مورد احتیاج برای رویش این گیاه 150 میلی متر است و می تواند درجه حرارت های پایین (کمتر از 5 درجه) و درجه حرارت های بالای 50 درجه را تحمل کند.

انار شیطان دارای تیپ درختی به ارتفاع معمول پنج تا هشت متر و تاج پوشش آن وسیع و متراکم است. به طوریکه در دوره گل دهی با زیبایی ویژه ای سبب چشم انداز مجذوب کننده گیاه می گردد. گل آذین ها خوشه گرزن است که در خوشه کلی نظم شکوفایی گل ها بسوی سر است، اما هر یک از انشعابات خوشه دارای نظم گرزن و هر یک از گرزن ها چند گلی و به طور معمول دارای سه گل است که 2 گل زیرین تا حدودی متقابل هستند و به طور غالب به مراحل پایانی بلوغ نمی رسند و قبل از آن می ریزند، اما در مواردی هم باقی می مانند.

کارشناس بخش جنگل منابع طبیعی و آبخیزداری مستقر در جنوب سیستان و بلوچستان در مصاحبه با خبرنگار ایرنا اظهارکرد: انار شیطان با نام علمی Tecomella Undulata از گونه های نادر گیاهی از تیره پیچ اناریان (Bignoniaceae)، یکی از زیباترین درختان گل دهنده جهان و بومی هندوستان و ویژه منطقه ها گرمسیری و نیمه گرمسیری بسیار مقاوم به خشکی، یخ زدگی و آتش سوزی است.

سید رضا صمیمی با اشاره به اینکه این درخت به سادگی به وسیله قلمه و بذر تکثیر می گردد، اضافه کرد: این درخت بین چهار متر ارتفاع دارد و تنها گونهٔ ایرانی جنس سوسن است که از لحاظ زیبایی همردیف بیشتر گونه های شناخته شده و پرورش یافتهٔ این جنس است.

وی اضافه کرد: ذخیره گاه اصلی این گونه نادر گیاهی در سیستان و بلوچستان در سطح 30 هکتار با تراکم 10 اصله در هر هکتار در بخش ساربوک از توابع شهرستان قصرقند و در 37 کیلومتری نیکشهر و چند اصله نیز در شهرستان فنوج است.

کارشناس بخش جنگل منابع طبیعی و آبخیزداری مستقر در جنوب سیستان و بلوچستان بیان نمود: تا به امروز برای تکثیر و معرفی این گونه نادر گیاهی اقدامی نشده و در صورت ادامه این روند در آینده شاهد از بین رفتن آن خواهیم بود.

وی در رابطه با کاربرد درخت انارشیطان گفت: برگ ها و سر شاخه های نازک این درخت برای تعلیف دام، چوب محکم و بادوام آن برای ساخت وسایل چوبی و منبت کاری، ساختمان سازی و تهیه قنداق تفنگ و عصا کاربرد دارد.

صمیمی گفت: پوست و بذر درخت انار شیطان خاصیت دارویی دارد از بذر آن برای درمان جراحت و ورم های چرکی و از پوست آن در درمان امراض پوستی استفاده می گردد.

وی توضیح داد: این درخت که عمدتاً به منظور جنگل کاری، بیابان زدایی و احداث فضای سبز پهنه های خشک استفاده می گردد از گونه های مهم و کمیاب منطقه ها بیابانی و خشک در جنوب ایران است.

کارشناس بخش جنگل منابع طبیعی و آبخیزداری مستقر در جنوب سیستان و بلوچستان از مهمترین مسائل و موانع موجود در توسعه سطح زیر کشت این گیاه را عدم مطالعات جامع در رابطه با این گونه نادر گیاهی عنوان نمود و خواهان توجه بیشتر به آن شد.

با توجه به گزارش های منتشر شده در خصوص خطر انقراص این گیاه در ایران و اهمیت کاربرد های آن در فضای سبز و نیز استفاده از برگ به عنوان خوراک دام و کاربرد چوب این گیاه، پیشنهاد می گردد در این زمینه ادارت جهاد کشاوررزی، منابع طبیعی و شهرداری و دهیاری ها جنوب سیستان و بلوچستان به ویژه شهرستان های نیکشهر، قصرقند، فنوج و لاشار پیگیری لازم در زمینه های توسعه و تکثیر آن با توجه به تناسب آن با آب و هوای منطقه را انجام دهند.

با این امر علاوه بر امکان اشتغال زایی با کشت تجاری درخت و استفاده از آن در فضای سبز و نیز استفاده از قابلیت های دارویی آن، به جاذبه های جهانگردی منطقه ها بلوچستان نیز اضافه کرده خواهد شد.

منبع: تسنیم