آیا هوش مصنوعی می تواند در هوش هیجانی از انسان پیشی بگیرد؟ - ایران عکس

آزمونی که ماشین ها را انسانی تر از ما نشان داد

در یک همکاری علمی میان دانشگاه ژنو (University of Geneva) و دانشگاه برن (University of Bern)، شش مدل هوش مصنوعی مولد (Generative AI) از جمله ChatGPT-4، Claude 3.5 Haiku، Gemini 1.5 Flash و Copilot 365، در معرض پنج آزمون استاندارد هوش هیجانی قرار گرفتند.

این آزمون ها، که به طور گسترده در روان شناسی شغلی و تحقیقات شخصیتی استفاده می شوند، بر توانایی تحلیل موقعیت های احساسی، شناخت واکنش های بهینه و تنظیم هیجانات تمرکز داشتند.

نتیجه حیرت انگیز بود: میانگین دقت پاسخ دهی AIها 82٪ و برای انسان ها تنها 56٪ بود.

هوش هیجانی مصنوعی: داده ها چه می گویند؟

در یکی از سناریوها، همان مثال مایکل استفاده شد. شرکت نمایندگان می توانستند از میان پاسخ هایی مانند بحث با همکار، انتقام، یا صحبت با مدیر انتخاب نمایند. هوش مصنوعی دقیق ترین پاسخ را انتخاب کرد - همان گزینه ای که کارشناسان هیجانی نیز به عنوان برترین راه چاره معرفی می نمایند.

به گفتهٔ دکتر کاتیا اشلگل (Katja Schlegel)، روان شناس دانشگاه برن و نویسنده اصلی پژوهش: مدل های زبانی بزرگ نه تنها پاسخ درست را تشخیص دادند، بلکه توانستند درباره منطق عاطفی پشت آن نیز استدلال نمایند.

در این مرحله، درک هوش مصنوعی از هیجانات، دیگر صرفاً آماری یا ماشینی نیست؛ بلکه به سطحی از استدلال عاطفی رسیده است.

پیشرفت تا آزمون سازی هوش هیجانی: خلاقیت عاطفی ChatGPT

پژوهش در همین جا متوقف نشد. در مرحله ای دیگر، تیم علمی به جای آنکه فقط در پی حل مسئله باشند، از ChatGPT-4 خواستند که خودش آزمون هوش هیجانی طراحی کند.

در عرض چند ساعت، این مدل توانست چندین سناریوی نو طراحی کند که سپس به وسیله بیش از 400 شرکت نماینده انسانی پاسخ داده شد.

نتایج شگفت آور بود: سطح وضوح، واقع گرایی، و تنوع محتوای آزمون ها به مقدار نمونه هایی بود که روان شناسان طی سال ها توسعه داده اند.

به گفتهٔ دکتر مارچلو مورتیلارو (Marcello Mortillaro) از مرکز علوم عاطفی ژنو: ما عملاً با مدلی روبه رو هستیم که نه تنها احساسات را تحلیل می نماید، بلکه می داند چگونه درباره شان فکر کند و حتی دیگران را ارزیابی کند.

آیا آزمون های طراحی شده به وسیله هوش مصنوعی واقعاً قابل اعتمادند؟

برای سنجش مقدار دقت و اعتبار آزمون های فراوریشده به وسیله ChatGPT-4، پژوهشگران آن ها را در برابر آزمون های مرجع انسانی قرار دادند.

در پنج پژوهش مجزا با مجموع بیش از 460 شرکت نماینده، آزمون های فراوریی AI به لحاظ سطح دشواری، تنوع محتوایی، و همبستگی با نتایج آزمون های معتبر، عملکردی تقریباً هم سطح داشتند.

هرچند تفاوت های آماری کوچکی ثبت شد، اما هیچ کدام از این اختلاف ها از نظر مقدار اثر (Effect Size) از حد میانه فراتر نرفتند - یعنی کمتر از d ± 0.25.

در مجموع، این آزمون ها نه تنها آزمون پذیر بودند، بلکه در معیارهایی چون وضوح سؤال، واقع گرایی، و انسجام درونی، امتیاز بالایی کسب کردند.

آزمونی برای قرن 21: تربیت هیجانی با یاری ماشین

یافته های این تحقیق تنها به رقابت در دقت عددی محدود نمی شوند. پیغام اصلی این است که اکنون هوش مصنوعی می تواند در محیط هایی که پیش تر به طور کامل انسانی تلقی می شدند، ایفای نقش کند.

در حوزه هایی چون آموزش (Education)، مربی گری روان شناختی (Coaching)، یا مدیریت تنش ها و تعارض های بین فردی (Conflict Management)، یکی از چالش های همیشگی، درک صحیح احساسات طرف مقابل و انتخاب واکنش متعادل است.

با توجه به توانایی ChatGPT-4 در طراحی و اجرای آزمون های هوش هیجانی در سطح بالا، اکنون می توان آن را به عنوان دستیار تربیت هیجانی تصور کرد - البته با نظارت انسانی.

آیا این شروع عصری تازه در آموزش احساسات است؟

دکتر کاتیا اشلگل این طور شرح می دهد: هوش مصنوعی فقط در فهم احساسات عملکرد خوبی ندارد، بلکه می تواند سناریوهایی واقعی نما و با زمینه های فرهنگی متنوع طراحی کند، چیزی که فراوری آن برای تیم انسانی، معمولاً ماه ها زمان می برد.

در جهانی که تعاملات دیجیتالی و ارتباطات غیرحضوری در حال افزایش است، توانایی AI برای یاری به ارتقای سواد هیجانی می تواند تحولی جدی باشد - به ویژه برای نسل هایی که ارتباط عاطفی آن ها بیش از هر زمان دیگر به واسطه فناوری شکل می گیرد.

پیغامی روشن برای آینده: همکاری انسان و ماشین، نه رقابت

نکته کلیدی در این پژوهش آن است که استفاده از AI در سنجش یا تربیت هیجانی نباید به معنای حذف عنصر انسانی باشد. بلکه برعکس، این ابزارها می توانند به عنوان مکملی قوی برای تسهیل آموزش های پیچیده تر عاطفی به کار گرفته شوند.

با ترکیب تجربه، قضاوت و درک انسانی با سرعت، تنوع و انعطاف پذیری AI، می توان سامانه هایی طراحی کرد که نه تنها احساسات را شناسایی نمایند، بلکه آن ها را در بستری اخلاقی و تربیتی تفسیر و راهنمایی نمایند.

جمع بندی

پژوهش های دانشگاه ژنو و برن نشان دادند که هوش مصنوعی، به ویژه مدل هایی مانند ChatGPT، قادر است در سنجش و تحلیل موقعیت های هیجانی عملکردی فراتر از انسان ارائه دهد.

توانایی فراوری آزمون هایی با دقت و واقع گرایی بالا در کمترین زمان، این ابزارها را از نقش تحلیل گر صرف خارج می نماید و به جایگاه مربی عاطفی نزدیک می سازد.

هوش مصنوعی با راهنمایی درست، می تواند در آموزش هیجانی، تسهیل گفت وگوی بین فردی و حتی حل تعارض های سازمانی نقش آفرین باشد، بدون آن که جایگزین انسان گردد.

این یافته ها، چشم اندازی نو به تعامل انسان و ماشین در حوزه هایی می گشایند که زمانی صرفاً احساسی تلقی می شدند.

اگر هوش مصنوعی احساسات را بهتر از ما می فهمد، چه چیز باقی می ماند؟

در دنیایی که مرز میان منطق و احساسات به دست ماشین ها بازتعریف می گردد، شاید مهم ترین وظیفه انسان این باشد که چارچوبی اخلاقی و انسانی برای استفاده از این هوش طراحی کند. زمانی نه چندان دور، تربیت هیجانی امری صرفاً انسانی بود؛ امروز، این ابزار در کنار ما ایستاده تا نه جایگزین، بلکه همراهی هوشمند باشد.

❓ سؤالات رایج (FAQ)

آیا هوش مصنوعی واقعاً می تواند احساسات انسان را درک کند؟

مدل های زبانی پیشرفته مانند ChatGPT توانسته اند رفتارهای هیجانی مناسب را در موقعیت های پیچیده پیش بینی و تبیین نمایند، که نشان دهنده نوعی درک شناختی از احساسات است.

چگونه عملکرد AI در آزمون های هوش هیجانی با انسان مقایسه می گردد؟

در پژوهش دانشگاه ژنو، AIها میانگین امتیاز 82٪ کسب کردند، در حالی که انسان ها فقط 56٪ موفقیت داشتند.

آیا AI می تواند خودش آزمون هوش هیجانی طراحی کند؟

بله. ChatGPT-4 توانست آزمون هایی با وضوح و واقع گرایی بالا طراحی کند که از نظر دشواری و اعتبار با نمونه های انسانی هم سطح بودند.

آیا این ابزارها می توانند جایگزین مربی گری انسانی شوند؟

نه به طور کامل. اما می توانند نقش مکمل داشته باشند و آموزش های عاطفی را سریع تر، دقیق تر و در مقیاس وسیع تری اجرا نمایند.

چه کاربردهایی برای هوش هیجانی مصنوعی در نظر گرفته شده است؟

از آموزش و تربیت در مدارس، تا مشاوره در محیط های شغلی و مدیریت تعارض های شخصی و حرفه ای.

منبع