جایگاه مقاله نویسی در ایران و دنیا، ما دنبال رشد کمی هستیم و دنیا به دنبال رشد کیفی - ایران عکس

دکتر عباس پاک در گفت وگو با خبرنگاران، اظهار کرد: در کشور ما، عدم تناسب بین تعداد دانش آموختگان مقاطع تحصیلات تکمیلی از جمله مقطع دکتری با نیاز جامعه، کاملا واضح است و همه صاحب نظران به این موضوع واقف هستند اگرچه این موضوع عدم تناسب در وزارت بهداشت نسبت به وزارت علوم کمتر قابل مشاهده است؛ زیرا دانشگاه های وابسته به وزارت بهداشت و درمان با محدود کردن ظرفیت های پذیرش دانشجو تا حدودی بازار کار را در رشته های اصلی خود حفظ کرده و پیروز به جذب دانش آموزان مستعد و توانمند در این دانشگاه ها شده اند.

معاون پژوهشی دانشکده مهندسی دانشگاه بوعلی سینا ادامه داد: این موضوع نشان می دهد که وزارت بهداشت مدیریت مناسب تری در این زمینه داشته است ولی در وزارت علوم تناسب بین نیاز جامعه و دانش آموختگان در تحصیلات تکمیلی رعایت نشده و در نتیجه بازار کار لازم برای این دانش آموختگان فراهم نمی شود.

به گفته پاک، یکی از دلایل این عدم تناسب را می توان رشد غیر متوازن و غیر کارشناسی مراکز آموزش عالی و دانشگاه ها معرفی کرد. هم اکنون تعداد زیادی دانشگاه در زیرمجموعه وزارت علوم قرار دارند که برای توسعه و کسب برخی امتیازات به تاسیس و برگزاری دوره های تحصیلات تکمیلی روی آورده اند. در نتیجه تناسب بین نیاز جامعه و دانش آموختگان تحصیلات تکمیلی رعایت نمی شود .

وی ادامه داد: اگرچه وزارت علوم در راستای ساماندهی مراکز آموزش عالی و نحوه تعیین ظرفیت های پذیرش دانشجو در دانشگاه ها اقداماتی در حال اجرا دارد، ولیکن هم اکنون نیاز جامعه با تعداد دانش آموختگان فاصله قابل توجهی دارد که اصلاح آن زمانبر خواهد بود.

پژوهش هایی که بر اساس نیاز نیست

عضو هیات علمی دانشگاه بوعلی سینا با بیان اینکه دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی و پژوهشی در کشور ما بر اساس نیاز جامعه شکل نگرفته اند، گفت: در کشورهای توسعه یافته، دانشگاه ها بر اساس نیاز جامعه شکل گرفته و به همین دلیل تفاوت معنا داری بین ماموریت دانشگاه های داخل و خارج وجود دارد و در نتیجه موضوع فعالیت های پژوهشی در این دانشگاه ها هم از این قاعده مستثنی نیست. هم اکنون در کشور بر اساس نیاز جامعه، کار پژوهشی انجام نمی پذیرد و این یک مشکل اساسی است که بین فعالیت های پژوهشی و نیازهای جامعه تناسبی وجود ندارد.

پاک دلیل عدم تناسب میان نیازهای جامعه و فعالیت های پژوهشی را این موضوع دانست که هدف گذاری ما در کشور به نحوی است که پژوهش و تولید علم را غالبا در ارائه و چاپ مقاله خلاصه می کنیم و در نتیجه سیاست گذاری و برنامه راهبردی دانشگاه ها، بیشتر جنبه کمی در چاپ مقالات و توجه به اعداد و رتبه بندی ها پیدا کرده است.

وی ادامه داد: این در حالی است که در برنامه راهبردی دانشگاه های جهان، ماموریت های دانشگاه حل مسائل جامعه از جمله بهبود کیفیت زندگی بشر، بهبود شرایط اقتصادی، تربیت انسان های مسئولیت پذیر و قانون مدار تعریف شده است ولی اگر به ماموریت دانشگاه های کشور توجه کنیم، بیشتر به مسائل کمی مانند رسیدن به رتبه اول در میان دانشگاه های جهان اسلام، بهبود رتبه دانشگاه بین دانشگاهای جهان، رسیدن به رتبه اول در بین دانشگاه های یک منطقه و موارد کمی دیگر روبرو می شویم.

وقتی همه چیز در چاپ مقاله خلاصه می شود

این استاد دانشگاه اضافه نمود: ما به دنبال معیارهای کمی هستیم ولی دانشگاه های جهان معیارهای کیفی در راستای حل مسائل جامعه را دنبال می کنند. ما در دانشگاه ها، دانشجویان مقطع دکتری را به سمتی هدایت می کنیم که برای فارغ التحصیل شدن و دفاع از رساله خود چندین مقاله چاپ کنند. به عبارتی اساتید در دانشگاه باید دانشجو را به سمتی هدایت کنند که پژوهش آن ها تبدیل به مقاله شود.

پاک در این باره اعلام کرد: البته مقررات و آئین نامه هایی وجود دارد مانند آئین نامه ارتقاء مرتبه اعضای هیات علمی دانشگاه ها که باعث افزایش این عدم تناسب بین نیازهای جامعه و پژوهش های دانشگاهی شده است. در آئین نامه مذکور چهار معیار شامل فعالیت آموزشی، فعالیت اجرایی، فعالیت پژوهشی و فعالیت فرهنگی برای ارتقاء مرتبه اعضای هیات علمی پیش بینی شده است. اما فعالیت های اجرایی، آموزشی و فرهنگی در سایه فعالیت های پژوهشی و فعالیت پژوهشی در سایه چاپ مقاله قرار گرفته است به نحوی که با چاپ مقاله و افزایش تعداد آن نگرانی برای اعضای هیات علمی در زمینه ارتقاء مرتبه مرتفع شده و در نتیجه اعضای هیات علمی به سمت تولید مقالات و افزایش تعداد آنها بدون در نظر دریافت نیاز جامعه و کاربرد آن هدایت می شوند.

معاونت پژوهشی دانشکده مهندسی دانشگاه بوعلی سینا با اشاره به این نکته مهم که نفس چاپ مقاله و افزایش تعداد آن ،موضوع نامطلوبی از برون داد فعالیت های پژوهشی نیست، خاطر نشان کرد: دانشگاهیان و محققان در سراسر جهان با انجام کارهای تحقیقاتی و پژوهشی یافته هایی را به دست می آورند و طبیعتا این یافته ها باید در جایی منتشر شود و این یکی از رسالت های دانشگاه است ولی مشکل این است که سیاست های اصلی، ما را به سمت و سویی هدایت می کند که فقط به چاپ و تعداد مقاله توجه می شود. حتی کیفی شدن فعالیت های پژوهشی، در چاپ مقاله در مجلات با ضریب تاثیر بالا تعریف شده است. در صورتی که باید فعالیت های پژوهشی را به سمت نیازهای جامعه و کاربردی شدن آنها هدایت کرده و مقررات و قوانین هم به نحوی باشد که این شرایط را فراهم کند.

وی راجع به امکانات پژوهشی در کشور گفت: در دانشگاه های خارج از کشور به ویژه در کشورهای توسعه یافته بستر فعالیت های پژوهشی مانند امکانات آزمایشگاهی و کارگاهی در مقایسه با دانشگاه های کشور تفاوت معنی داری پیدا کرده است. در نتیجه در چنین شرایطی انجام فعالیت پژوهشی ارزشمند و انتشار آنها در مجلات معتبر بین المللی بسیار ارزنده و قابل تقدیر است.

عضو هیات علمی دانشگاه بوعلی سینا اظهار کرد: باوجود این محدودیت ها و در عین حال توانمندی ها در دانشجویان و اعضای هیات علمی، می توان با برنامه ریزی، دانشجویان دکتری را که در یک رشته تخصصی تحصیل می کنند، به سمت پژوهش های تقاضا محور و کاربردی و رفع مسائل جامعه هدایت کرد و اولویت چاپ مقاله را کمتر کرد.

پاک در خاتمه گفت: دستگاه های تصمیم گیرنده در سطح کلان مانند شورای عالی انقلاب فرهنگی، که سیاست های کلان کشور و ریل گذاری لازم را برای توسعه آموزش عالی و فعالیت های پژوهشی برعهده دارند، باید به موضوع کاربردی شدن پژوهش ها و انجام پژوهش های تقاضا محور توجه ویژه داشته باشند.