داریوش کبیر؛ قدرتمندترین امپراتور هخامنشی - ایران عکس

داریوش یکم معروف به داریوش بزرگ از برجسته ترین شاهان ایران قبل از اسلام و مهم ترین پادشاه سلسله هخامنشی است. در دوره او امپراتوری هخامنشی به اوج قدرت دست یافت. از او آثار تاریخی و کتیبه های زیادی بر جای مانده که نشان دهنده تثبیت قدرت سیاسی و مالی ایران در عصر اوست.

داریوش یکم نخستین پادشاه ایران باستان است که حوادث زمانه پادشاهی خود و حتی پیش از به تخت نشستن خود را در کتیبه های مختلف به تحریر درآورده و هر پژوهشگری را از رویدادهای قرون ششم و پنجم پیش از میلاد و قبل از آن، مطلع می نماید. داریوش یکم بزرگترین پادشاه عصر خود در دنیا باستان بوده است.

هرآنچه باید درباره داریوش کبیر بدانید:

• داریوش هخامنشی کیست؟
• زندگی نامه داریوش
• خدمات داریوش بزرگ
• داریوش هخامنشی چگونه کشته شد؟
• آرامگاه داریوش بزرگ

داریوش هخامنشی کیست؟

داریوش اول پسر ساتراپی به نام ویشتاسپ بود که در پارت امارت داشت و از شاخه جانبی دودمان هخامنشی برخاسته بود. کمبوجیه او را فرمانده گارد محافظ شخصی خود نموده بود و در همین سمت در سفر جنگی کمبودجیه به مصر او را با خود همراه کرد.

6 تن از هم پیمانان داریوش بعد از مرگ بردیای دروغین، او را به عنوان شاه انتخاب کردند. داریوش با اینکه خود را از دودمان هخامنشی معرفی کرد، برای مشروعیت پادشاهی خود با دختران کوروش ازدواج کرد تا تعلق خود به خاندان هخامنشی را محکم تر کند. داریوش یکم آزادمنش بود و به ملل و اقوامی که در قلمرو گسترده امپراتوری هخامنشی بودند توجه خاصی داشت و می کوشید تا خواست ها و نیازهای آن ها را برآورده کند. داریوش فردی سیاستمدار و تندخو بود؛ اما به دیانت مردم قلمروش احترام می گذاشت و با ملل زیر سلطه خود با رافت برخورد می کرد؛ اما با حکام نالایق برخورد سختی داشت و به آن ها رحم نمی کرد.

داریوش شورش های زیادی را در عصر خود سرکوب کرد. او این حرکت گسترده را از طریق سپاهیان وفادارش انجام داد. این کار که پیامدش نظم و امنیت بود در سال 517 قبل از میلاد به انتها رسید. سنگ نبشته سه زبانه داریوش بر دامنه کوه بیستون بین کرمانشاه و همدان نشان دهنده قاطعیت داریوش در از بین بردن بردیای دروغین است. محتوای کتیبه داریوش سند کاملی درباره زندگی سیاسی، نظامی و خاندان سلطنتی اوست.

زندگی نامه داریوش

داریوش یکم پسر ویشتاسپ از تبار هخامنشیان و متعلق به شاخه شرقی آن دودمان بود. او امیرزاده ای بود که پدرش والی باختر بود. پس از هخامنش هفت پادشاه به سلطنت رسیدند و داریوش به این ترتیب نهمین پادشاه از این دودمان است. داریوش وقتی به دوره جوانی رسید به علت بی پروایی که داشت، توان لازم را برای ورودبه سیستم نظامی را یافت و وارد ارتش شد.

داریوش در کتیبه توجیهی خود برای اثبات مشروعیتش و در سنگ نبشته های دیگر، بر هخامنشی بودن خود تاکید می نماید. یحتمل داریوش دروغ نمی گوید و اسلاف او به شاخه از هخامنشیان تعلق داشته اند. پافشاری داریوش بر هخامنشی بودن خود به این علت است که او می خواهد قوانین ایرانیان را بی اعتبار نکند و به سنن پیشین و عملکرد نیاکان خود احترام بگذارد و خود را از نژاد و تبار شاهان بداند. داریوش با آتوسا دختر کوروش ازدواج کرد تا هرچه بیشتر به خاندان هخامنشی نزدیک گردد.

منابع تاریخی اطلاعات چندانی از دوره نوجوانی داریوش به دست نمی دهند؛ اما احتمالا سال های نوجوانی او با سال های انتهای حکومت کوروش مصادف بوده است. بعد از کشته شدن ناگهانی کوروش در سال 529 قبل از میلاد در شمال شرقی ایران به دست ماساژت ها، و به قدرت رسیدن کمبوجیه در دربار او مدارج نظامی را با موفقیت پشت سر گذاشت. داریوش به عنوان سربازی باهوش تا درجه امیرلشکری و نیزه دار شخصی شاه پیش رفت و در دوره کمبوجیه با حفظ سمت امیر لشکری به عنوان فرمانده گارد سلطنتی در صف مقدم نیزه داران، به مصر اعزام شد.

داریوش به عنوان چهره مورد اعتماد کمبودجیه در سن 28 سالگی در همان سال 522 پیش از میلاد فرمانده رسته نیزه داران هخامنشان در مصر شد. داریوش در همین سال به تخت شاهی نشست و گئومات مغ را دستگیر کرد و او را کشت. بعضی به تبعیت از پرسیکا اثر کتزیاس، داریوش را در این زمان 36 ساله دانسته اند. در این سال کمبوجیه پسر و جانشین کوروش درگذشت و بردیای دروغین از غیبت شاه در کشور بهره گرفت و قیام کرد. بردیا خود را شاه خواند و به مدت سه تا 6 ماه بر اریکه قدرت بود و پیش از انتها همان سال داریوش او را از تخت به زیر کشید و خود جای او نشست. داریوش در هنگام مرگ کمتر از 70 سال عمر داشت.

همسران داریوش پارسی بودند. او دو دختر کوروش و یک دختر از بردیا به زنی گرفت. داریوش پس از جلوس به تخت سلطنت، کشور را به ساتراپی ها تقسیم کرد، والیانی بر آن ها گماشت و دستور داد که مالیات و باج و خراج دریافتی را به خزانه هخامنشی ارسال نمایند.

در دوره پادشاهی داریوش، به یونان و مصر لشکرکشی هایی انجام شد. داریوش یکم به تلافی حمله یونان به سارد تصمیم گرفت به یونان حمله کند؛ اما در جنگ ماراتن باخت و مهلتی برای جبران آن پیدا نکرد.

خدمات داریوش بزرگ

پژوهشگران داریوش را شاهی واقع بین دوراندیش و دارای اراده ای قوی و عزم استوار ارزیابی می نمایند که عملکرد مثبتی داشته و خدمات بزرگی برای کشور انجام داده است.

• داریوش در انتخاب مسئولان کشوری، امیران لشگری و سایر اداره نمایندگان امور مردم و ولایت نظر صائب داشت و به لحاظ اینکه بیش از میزان حساس و دقیق بود، در انتخاب افراد دچار لغزش و اشتباه نمی شد.
• داریوش با دولت های مغلوب رفتاری ملایم و معقول داشت. اگر داریوش به تخت نمی نشست، عمر حاکمیت دولت هخامنشی کمتر می شد.
• او نظام شاهنشاهی را از نو تاسیس کرد و تشکیلاتی نو را ایجاد کرد. در عهد حکومت او ایران بیشترین وسعت خود را تجربه کرد و پس از او دوره بی کفایتی شاهان هخامنشی شروع شد.

• داریوش قانون کشور را اصلاح کرد و قوانین نوی با نام قوانین خوب برای کشور تصویب کرد و توانست آرامش را بر کشور حاکم کند تا در پناه آن آرامش، به حل مسائل دیگر بپردازد.
• داریوش ملاک اخذ و میزان مالیات را بر مرغوبیت زمین و حجم محصول برداشت شده گذاشت و کنترل بر کارکرد زمین داران را نیز به طور مستمر و دقیق مد نظر داشت.
• اصلاح جاده های نظامی و کاروانی و تسطیح و ایجاد امنیت در آن ها در نظر شاه اهمیت زیادی داشت. احداث بزرگراه شاهی از سارد به شوش و تاسیس کاروان سراها از اهم این اقدامات در این زمینه بود. طول راه شاهی حدود 2500 کیلومتر بود و در راستا آن 110 کاروان سرا وجود داشت. کاروان سراها برای تنو آذوقه نظامیان، ماموران امنیتی و کاروانیان، تاسیس شده بودند و با یکدیگر 25 کیلومتر فاصله داشتند.
• داریوش برای ایجاد سهولت در امر معاملات دولتی اقدام به ضرب سکه های طلا به نام دریک یا زریک کرد.

• تعریض کانال سوئز جهت عبور و مرور آسان کشتی های تجارتی و تامین منافع مالی دولت هخامنشی از دیگر اقدامات اوست؛ چون داریوش قصد داشت دریای مغرب را به دریای سرخ ارتباط دهد.
• داریوش در ابتدای پادشاهی خود کشور را به 22 ساتراپی (استان) تقسیم کرد. او این کار را به علت سهولت در امر وصول مالیات و سایر عایدات دولتی، کنترل بر اوضاع ایالات، ایجاد امنیت و گرفتن آمار دقیق از نیروی انسانی به شکل گردآوری سرباز، انجام داد. داریوش یکم برای کنترل بر امور ساتراپی ها و مردم ولایات از نیروهای امنیتی و نظامی بهره می گرفت.
• تشکیل سپاه جاویدان یا سپاه بی مرگ به تعداد 10,000 نفر از دیگر اقدامات داریوش است. از این رقم 4000 نفر از سواره و پیاده نظام ویژه ایجاد امنیت، نظم، حفاظت و حراست از کاخ سلطنتی بودند. چالاکی سپاه جاویدان را در بعضی منابع یونانی ستوده اند. این سپاه در جنگ ها به عنوان نیروی واکنش سریع وارد عمل می شد.

• ایجاد پیک سریع السیر از دیگر خلاقیت های داریوش بود. این پیک ها اخبار را از سراسر امپراتوری جمع می کردند و سریع السیر به مرکز انتقال می دادند. آن ها اسب های تازه نفس را در میانه راه دریافت نموده و با تنو قوا عملیات خود را تا رسیدن به مقصد دنبال می کردند. پیک ها در انتقال اخبار نظامی و امنیتی مهارت ویژه داشتند و بسیار مطمئن و رازدار عمل می کردند.
• داریوش بنای کاخ شوش را که از زمان کوروش بر جای مانده بود متحول و تکمیل کرد و تالارها و تاسیسات نوی در آن ساخت. داریوش برای تکمیل کاخ، چوب سدر را از فینیقیه، عاج را از هند، فیروزه و دیگر سنگ های زینتی را از مصر، حبشه و عربستان، لعل را از بدخشان و کاشی های منقوش و لعابدار را از بابل وارد کرد.
• داریوش دستور بنای تخت جمشید در سال 518 قبل از میلاد را داد. مجموعه تخت جمشید مهم ترین و شگفت انگیزترین اثر معماری دوره هخامنشی است و چگونگی بر پا شدن این بنای بزرگ تا به امروز هم جزو اسرار دنیا باستان است. ساختمان بنا در سال 518 به دستور داریوش گذاشته شد. معماران ایرانی کوشش کردند تا در ساخت تخت جمشید سنت های ایرانی را حفظ نمایند، از این رو تخت گاهی ساختند که همچون پاسارگاد و مسجد سلیمان پشت به کوه رحمت باشد. تخت جمشید بناهایی چون تالار آپادانا، تالار سه دروازه، حیاط هدیش و کاخ تچر را شامل می شد.

کتیبه های داریوش هخامنشی

از داریوش هخامنشی کتیبه های زیادی بر جای مانده است که تاریخ این دوره را نشان می دهد. کتیبه ها عبارت اند از:

• کتیبه های فارس: این کتیبه ها را می توان به دو دسته تقسیم کرد: 1. کتیبه های تخت جمشید که شامل هفت کتیبه به جای مانده از داریوش می شوند که محتوای آن ها معرفی داریوش است. 2. کتیبه های نقش رستم که در شمال تخت جمشید در نقش رستم واقع شده اند و چند کتیبه کوچک را شامل می شوند که داریوش در آن ها به معرفی خود پرداخته است.
• کتیبه بیستون: این کتیبه روی یک صخره عمودی در ارتفاع 5.67 متر در کرمانشاه قرار گرفته است. کتیبه بیستون به سه زبان فارسی باستان، اکدی و ایلامی نوشته شده و یکی از مهم ترین و مفصل ترین کتیبه های به جای مانده از دوره هخامنشی است. داریوش در این کتیبه از پیروزی بر بردیای دروغین و شورش های شروع فرمانروایی خود یاد می نماید.

• کتیبه های شوش: در شوش 19 کتیبه از داریوش به جای مانده که محتوای آن ها ستایش اهورامزدا، معرفی داریوش، لیست کشورهایی که خراج می دادند و شیوه حکومت و شرح بعضی فعالیت های وی در آن ها آمده است.
• کتیبه های سوئز: این کتیبه ها در مصر و در 33 کیلومتری کانال سوئز هستند و سه کتیبه را شامل می شوند. کتیبه ها به سه زبان فارسی باستان، ایلامی و اکدی در 12 سطر نوشته شده اند و محتوای آن ها علاوه بر مدح اهورامزدا به شرح فعالیت های داریوش برای ساخت کانال سوئز می پردازد.
• کتیبه الوند: این کتیبه سه زبانه روی کوه الوند در جنوب غرب همدان واقع شده است. متن فارسی باستان این کتیبه 20 سطر دارد که در آن به ستایش اهورامزدا و معرفی داریوش پرداخته شده است.
• کتیبه همدان: کتیبه همدان نیز به سه زبان فارسی باستان، ایلامی و اکدی روی یک لوح زرین و سیمین نوشته شده و شامل معرفی داریوش و کشورهای تحت فرمانروایی او می گردد.

داریوش هخامنشی چگونه کشته شد؟

داریوش با شنیدن خبر شکست ماراتن، خشمگین شد. او از قبل به علت یورش ایونی ها به سارد و آتش زدن آن، عصبانی بود و با شکست ماراتن، خشمش دوچندان شد. او تصمیم گرفت برای جبران شکست ماراتن به یونان حمله کند؛ ازاین رو، به ساتراپی ها مامور فرستاد تا ساز و برگ جنگی بیشتری فراهم نمایند و در اختیار او بگذارند و پس از جمع آوری نیرو و تجهیزات لازم دستور حمله به یونان را صادر کرد. از این هنگام به مدت سه سال ایران و یونان در جنگ بودند؛ اما داریوش نتوانست انتقام خود را از آتن بگیرد و مرزهای ایران را تا آتن توسعه دهد.

هم زمان با جنگ های ایران و یونان، شورش هایی در مصر علیه داریوش شکل گرفت و نیروی داریوش را به میزان زیادی تحلیل برد. توان داریوش در این گیر و دار کاهش یافت و او بعد از 36 سال سلطنت در سال 486 پیش از میلاد فوت کند. جسد داریوش را بعد از مرگ، مومیایی کردند و آن را در آرامگاهی صخره ای که از قبل برای او آماده نموده بودند به خاک سپردند. او پیش از مرگش پسر بزرگش خشایارشاه را که نوه دختری کوروش بود، به عنوان وارث تاج و تخت انتخاب کرد.

آرامگاه داریوش بزرگ

آرامگاه داریوش یکم هخامنشی در دامنه کوه حاجی آباد در نقش رستم واقع شده است. این آرامگاه در مرودشت فارس روی ارتفاع 26 متری از سطح زمین قرار گرفته است و آرامگاه خانوادگی شاهان هخامنشی است. این مکان یکی از ارزشمندترین یادمان های سلسله هخامنشی است که در نزد گردشگران و علاقه مندان به تاریخ و فرهنگ کهن ایران، در داخل و خارج از کشور جایگاه خاصی دارد.

شکل ظاهری آرامگاه داریوش یکم به شکل یک صلیب است که چهار جهت آن مساوی هستند. آنچه در این آرامگاه برای گردشگران مجذوب کننده است، پیکر تراشیده داریوش یکم است که در قسمت بالای آرامگاه قرار گرفته است و 70.2 متر بلندی آن است. داریوش در سمت چپ با حالتی نیم رخ روی یک سکوی سه پله ای به ست راست ایستاده است. تاج داریوش کنگره دار است و ردایی بلند با آستین گشاد و پرچین بر تن دارد که با رنگ هایی درخشان تزیین شده اند. در دست چپ داریوش کمانی به حالت عمودی قرار گرفته است. او دست راستش را به حالت دعا و نیایش به سمت جلو گرفته است و با انگشت به نماد فروهر اشاره می نماید. نقش های آرامگاه داریوش یکم رنگی بوده اند. بعضی باستان شناسان با تحقیق روی این آرامگاه وجود رنگ آبی، سبز، قهوه ای و قرمز را روی آن تایید کرد ه اند.

• آدرس آرامگاه داریوش: شیراز، مرودشت، نقش رستم، آرامگاه شاهان هخامنشی (مشاهده نقشه)

داریوش یکم معمار بنای امپراتوری مقتدر هخامنشی است که ابداعات و اصلاحات او در زمینه های مختلف در طول حاکمیتش کم نظیر بوده است و از نبوغ بی مانند او حکایت می نماید. در شاهکارهای معماری و هنری عصر او مانند بنای تخت جمشید و کاخ شوش، هنر ایرانی مشاهده می گردد؛ هنری که تا 200 سال پس از او نیز عظمت و اعتبار خود را حفظ کرد. در عصر داریوش تعداد زیادی از اقوام و ملل در کنار هم رشد کردند. هنر و میراث فرهنگی آن ها در هم آمیخته شد و میراث هنری آسیای صغیر و تمدن های اژه ای نیز در هنر هخامنشیان آمیخته و پایگاهی نو یافتند. کتیبه گویا و شگفت انگیز داریوش در کاخ شوش سندی است که این ادعا را ثابت می نماید. در این مقاله زندگی و اقدامات داریوش را به طور مختصر برای شما بازگو کردیم. شما نیز نظرهای خود را در خصوص داریوش با کاربران خبرنگاران به اشتراک بگذارید.

پرسش های متداول

داریوش هخامنشی کیست؟

داریوش یکم پسر ساتراپی به نام ویشتاسپ بود که در پارت امارت داشت و از شاخه جانبی دودمان هخامنشی برخاسته بود. . او فرمانده گارد شاهنشاهی کمبوجیه بود و پس از مرگ بردیای دروغین،از طریق 6 تن از هم پیمانانش به پادشاهی برگزیده شد.

داریوش یکم چند همسر داشت؟

داریوش بزرگ سه همسر داشت و همسران وی همگی پارسی بودند. او دو دختر کوروش و یک دختر از بردیا به زنی گرفت.

کتیبه های به جای مانده از داریوش هخامنشی کدامند؟

کتیبه های فارس، کتیبه بیستون، کتیبه الوند، کتیبه شوش، کتیبه سوئز و کتیبه همدان از جمله کتیبه های به جای مانده از داریوش بزرگ است.

آرامگاه داریوش بزرگ کجاست؟

رامگاه داریوش یکم هخامنشی در دامنه کوه حاجی آباد در نقش رستم واقع شده است. این آرامگاه در مرودشت فارس روی ارتفاع 26 متری از سطح زمین قرار گرفته است و آرامگاه خانوادگی شاهان هخامنشی است.