زندگی نامه های خواندنی؛ از ونگوگ و داستایفسکی تا مصدق و موسس نایکی - ایران عکس

در این مطلب به ژانر زندگی نامه پرداخته ایم و هفت کتاب زندگی نامه خواندنی را معرفی کرده ایم.

ژانر زندگی نامه، تجربه زیستن با عمر دیگران

ژانر پرطرفدار کتاب های زندگی نامه، تعریف و خط و مرزهای ساده ای دارد. این کتاب ها شرح حالی از زندگی یک فرد را بازگو می کنند. در بیشتر مواقع این شرح حال دارای جزییات زیاد است و از کودکی فرد تا پایان عمر (یا سنی که در زمان نوشتن کتاب دارد) را در برمی گیرد. زندگی نامه یا بیوگرافی فقط شامل کارنامه یا رزومه یک فرد مشهور نیست و فراگیری بیشتری دارد. درواقع این ژانر به بازگو کردن تجربه زیسته یک فرد می پردازد. حال ممکن است سوژه کتاب، یک شخصیت مشهور باشد یا نه. گاهی این زندگینامه ها به قلم خود فرد نوشته می شوند که در این صورت کتاب تالیف شده را در زیرژانر خودزندگی نامه یا اتوبیوگرافی دسته بندی می کنیم. معمولا زندگی نامه ها توسط نویسنده دیگری جمع آوری و نوشته می شوند؛ به خصوص اگر خود فرد سابقه نویسندگی نداشته باشد.

ژانر زندگی نامه یک زیرژانر دیگر هم به نام خاطره نویسی دارد که همان طور که از اسمش پیداست، مربوط به بازگو کردن خاطرات نویسنده است. معمولا نویسنده این خاطرات، خود شخصیت اصلی کتاب است. محتوای این زیرژانر به خاطر اینکه از میان کل زندگی فرد دستچین شده و معمولا با آب و تاب هم تعریف می شود، جذابیت زیادی دارد. به همین خاطر معرفی کتاب های خاطرات را به فرصتی دیگر موکول کردیم و در این مطلب به معرفی زندگی نامه ها و خودزندگی نامه ها پرداخته ایم.

در یک دسته بندی دیگر، زندگینامه ها را به دو دسته رسمی و غیررسمی تقسیم کرده اند. زندگینامه های رسمی با مجوز و همکاری خود فرد یا خانواده اش توسط یک نویسنده یا پژوهشگر نوشته می شوند اما زندگی نامه های غیررسمی بدون دخالت شخصیت اصلی کتاب (سوژه زندگی نامه) نوشته می شوند یا دست کم این دخالت در سطح حداقل است. به همین خاطر معمولا زندگینامه های غیررسمی را قابل استنادتر می دانند. چرا که به این ترتیب ملاحظات شخصی در بازگو کردن ماجرای زندگی وارد نمی شود و همه بخش های زندگی، خواه افتخارآمیز و خواه شرم آور، به قلم می آیند.

ژانر زندگینامه در دسته کتاب های ناداستان یا غیرتخیلی (Non-Fiction) قرار می گیرد. به این علت که تخیل نویسنده در آن نقش بسیار کمرنگی دارد و بناست از واقعیت های زندگی یک فرد سخن گفته شود. البته استثناهایی هم در این زمینه وجود دارد که بهتر است این آثار را نمونه هایی از میان ژانر داستان و زندگی نامه بدانیم.

زندگینامه نویسی به معنای عمومی آن، قدمتی معادل تاریخ نگاری دارد و مربوط به شرح حال بزرگان تاریخ و پادشاهان می شود. این نوع شرح حال ها البته بیشتر از آن که در ژانر زندگی نامه جای بگیرند، مربوط به تاریخ هستند و حکم اسناد تاریخی را دارند. زندگی نامه به مفهوم امروزی و آنچه نوعی سبک نویسندگی هم محسوب می شود، از قرن هجدهم با تالیف زندگی نامه ساموئل جانسون، لغت نامه نویس و ادیب انگلیسی توسط جیمز بازول شروع شد. این زندگی نامه را هنوز هم بزرگ ترین زندگی نامه انگلیسی می دانند.

در بازار کتاب ایران هم زندگی نامه ها پرطرفدارند. تا آن جا که در دوره هایی، کتاب های زندگی نامه شخصیت های مشهور سینما، ورزشکاران یا سیاستمداران آمار فروش را جابه جا می کنند و کتابفروشی ها به تسخیرشان درمی آید. این البته آفتی هم دارد و آن هم ظهور ترجمه های بازاری و کتاب هایی تکراری است که ناشران باعجله برای عقب نماندن از قافله، روانه بازار می کنند.

برای معرفی زندگی نامه های خواندنی در این مطلب، از این دست کتاب ها فاکتور گرفته ایم. همچنین به نظر می رسید کتاب هایی مثل زندگی نامه استیو جابز یا میشل اوباما که دیگر تصویر جلدشان هم برای همه آشناست، نیازی به معرفی نداشتند. زندگی نامه های معرفی شده در ادامه این نوشته، در زمینه های موضوعی متنوعی از ادبیات و هنر تا سیاست و تجارت و بسترهای اجتماعی انتخاب شده اند و کیفیت اثر هم در انتخاب آنها مورد توجه بوده است.

اگر در ژانر زندگی نامه کتاب تاثیرگذاری خوانده اید، می توانید در بخش نظرات این مطلب تجربه تان را با خبرنگاران مگ به اشتراک بگذارید.

شور زندگی، زندگی نامه ونسان ونگوگ

داستان زندگی ونسان ونگوگ، نقاش هلندی، داستان پر آب چشمی است. نقاش خلاق و نابغه ای که حالا آثارش با رقم های نجومی ارزش گذاری می شوند اما خودش در 37 سالگی در حالی که هنوز می توانست راهی طولانی پیش رو داشته باشد، از فشار فقر دست به خودکشی زد. شور زندگی داستان 16 سال آخر زندگی کوتاه ونگوگ است. ایروینگ استون در کار نوشتن زندگی نامه پر درد و رنج ونگوگ چنان ماهرانه عمل کرده که گاهی لازم است کتاب را کنار بگذاریم، کمی به خود مسلط شویم و دوباره خواندن را از سر بگیریم. ونگوگ در تمام طول زندگی اش هیچ بهره ای از شهرت و ثروت حاصل از نبوغ نقاشی خود نبرد و هرگز فکر نمی کرد روزی آثارش جزو گران ترین نقاشی های تاریخ شود. زندگی او وابسته به آفرینش و خلق کردن بود و پشتوانه ای جز برادرش تئو نداشت. ارتباطات محدود او با دنیا خارج شامل نامه هایی بود که برای برادرش می نوشت. این نامه ها از مهم ترین منابع نویسنده برای گردآوری زندگی نامه ونگوگ بودند.

چیزی که زندگی نامه ونگوگ را تاثیرگذار می کند، روند غلبه سایه سیاه ناامیدی بر زندگی انسان است. این حقیقت تلخ که ممکن است هنرمندی با نبوغ ونگوگ چنان اسیر این سایه شوم شود که نه تنها از آفرینش، بلکه از زیستن دست بشوید.

کتاب شور زندگی با ترجمه مارینا بنیاتیان توسط نشر نشانه منتشر شده و از سایت خبرنگاران قابل خریداری است.

رهبر عزیز، خودزندگی نامه شاعری که از کره شمالی فرار کرد

جنگ جین سونگ، نویسنده کتاب رهبر عزیز، شرایط بسیار خوبی را در کره شمالی داشته؛ کشوری که زندگی در آن برای بیشتر مردم شبیه به کابوس است. جنگ جین سونگ شاعر مقرب درگاه رهبر عزیز است. این لقبی است که مردم کره شمالی کیم جونگ ایل را با آن می خوانند و نام کتاب زندگی شاعر مقرب را هم به خود اختصاص داده است. او در جمع پذیرفته شدگان بود و این در کره شمالی یعنی هیچکس حتی جاسوس ها حق ندارند در زندگی اش تجسس کنند و کارهای خلاف را به او نسبت دهند. او با اینکه می داند مقرب رهبر بودن و درنتیجه حضور در شبکه های اطلاعاتی و ملاقات رو در رو با رهبر عزیز چه زندگی متفاوتی را برای او رقم زده، عمیقا برای سایر هموطنانش متاسف است. این رفاه و راحتی فکر فقر و بدبختی بقیه مردم را از سرش بیرون نمی کند اما چاره چیست؟ سزای انتقاد، مرگ خود و خانواده اش است. او با حکومتی تمامیت خواه طرف است که حتی زبان مردم با زبان رهبر عزیزش متفاوت است. باورش سخت است اما انگار ایده ّهای پادآرمانشهری کتاب 1984 جورج اورول را موبه مو روی این مردم پیاده کرده اند. با این همه، جنگ جین سونگ به دنبال اتفاقاتی، چاره ای جز فرار به کره جنوبی پیش روی خود نمی بیند و پس از آزادی، کتاب زندگی نامه اش را می نویسد.

این کتاب حرف های نگفته زیادی را درباره حکومت و حتی پشت پرده حکومت کره شمالی بازگو می کند اما با این همه پشت جلد کتاب نوشته شده: بسکمک چیزها قابل بازگویی نبودند. معلوم نیست تحت نظر حاکمیت تمامیت خواه کره شمالی چه اتفاقاتی تلخ تر از آنچه در کتاب آورده شده در جریان است؛ حاکمیتی که معتقد است کشور باید در مه غلیظی بماند تا دشمنان ناکام بمانند. این کتاب روایتی واقعی است از آنچه در دنیای امروز باورنکردنی به نظر می رسد. خواندن زندگی نامه جنگ جین سونگ شما را با پدیده هایی روبرو می کند که به خاطر همان مه غلیظ شاید هیچ گاه و در هیچ منبع دیگری به صورت تصادفی نتوانید به آن ّها دسترسی پیدا کنید.

رهبر عزیز را مسعود یوسف حصیر چین ترجمه کرده و نشر ققنوس به چاپ رسانده است. این کتاب را می توانید از خبرنگاران تهیه کنید.

تراژدی تنهایی، زندگی نامه سیاسی محمد مصدق

نام محمد مصدق با ملی شدن صنعت نفت ایران گره خورده است. او سیاستمداری بود که پس از سال ها مردم و حتی نسل جوانی که او را هرگز ندیده اند، جویای حقیقت زندگی اش هستند. کار بزرگی که او برای ملت ایران کرد، شاید هیچ گاه پاسخی شایسته دریافت نکرد. این همان چیزی است که نام تراژدی تنهایی را برای کتاب زندگی مردی که روزگاری نخست وزیر یک کشور بوده، مناسب می سازد.

وقتی زیر نام کتاب پس از محمد مصدق یک نام خارجی را می بینیم ممکن است حسابی تعجب کنیم که چرا کتاب زندگی نخست وزیر سابق مان را باید از زبان کریستوفر دوبلگ بخوانیم؟ دوبلگ نویسنده و روزنامه نگاری بریتانیایی است. او که عمده مطالعات و سوابق حرفه ای اش معطوف به شرق و خاورمیانه است، همسری ایرانی دارد و به زبان فارسی هم مسلط است. اما اینکه چرا زندگی نامه مصدق را با قلم او پیشنهاد می کنیم، چند دلیل دارد. اول اینکه تراژدی تنهایی یک زندگی نامه سیاسی است و دوبلگ نه به عنوان یک زندگی نامه نویس بلکه در جایگاه روزنامه نگاری متخصص در حوزه خاورمیانه در این باره دست به قلم برده است. این البته به آن معنا نیست که کتاب درباره شرح وضعیت سیاسی اجتماعی دوران مصدق است. اتفاقا در این کتاب بیشتر روی شخصیت مصدق و خلقیات و تفکر او تمرکز شده است. دلیل دیگر برای پیشنهاد کتاب تراژدی تنهایی هم در همین موضوع ریشه دارد. درباره مصدق و عملکردش کتاب و مقاله فارسی فراوان می توان پیدا کرد اما در این کتاب، چهره جدیدی از این شخصیت تاثیرگذار خواهید دید.

نسخه الکترونیکی تراژدی تنهایی را که بهرنگ رجبی ترجمه کرده، می توانید در فیدیبو بخوانید.

جدال شک و ایمان، زندگی نامه فئودور داستایفسکی

معروف است که شخصیت های کتاب های داستایفسکی با همه ویژگی های عجیب و فرازمینی شان با همه رذالت های خواسته و ناخواسته یا فضیلت های ذاتی شان، شباهت زیادی به خود داستایفسکی دارند. برای کسی که با کتاب های داستایفسکی آشناست، بسیار عجیب به نظر می آید که چطور ممکن است چنین شخصیتی در دنیای خارج از دنیا تخیل وجود داشته باشد. اما برای کسی که داستان زندگی داستایفسکی را می داند، تعجب از آنجاست که چطور داستایفسکی تا این حد نبوغ و پشتکار داشته است! زندگی داستایفسکی انگار که مقدر شده باشد روزی تبدیل به یک داستان شود، پر از حوادث تلخ است و شخصیت داستایفسکی البته اعجاب برانگیز است. در میان این حجم از دردها و شکنجه های روحی که گاهی خود و گاهی دیگران به او تحمیل می کردند، چطور داستایفسکی، داستایفسکی شده است؟

کتاب داستایفسکی، جدال شک و ایمان برای آن ّها که داستایفسکی را دوست دارند و می شناسندش، به نحوی جذاب است و برای آن ها که هنوز در دریای آثار او غوطه نخورده اند، به نحوی دیگر جذابیت دارد. هردو گروه می توانند با کتاب ارتباط برقرار کنند و هر دو گروه احتمالا از این پس با علاقه ای دوچندان داستایفسکی را می فهمند.

کتاب داستایفسکی، جدال شک و ایمان را ادوارد هلت کار نوشته است و خشایار دیهیمی به فارسی برگردانده است. این کتاب را که از سوی نشر نو منتشر شده، می توانید از خبرنگاران تهیه کنید.

با آخرین نفس هایم، خودزندگی نامه لوئیس بونوئل

کتاب با آخرین نفس هایم اولین بار در سال 1371 به فارسی ترجمه شده و در مدت کوتاهی در بازار کتاب نایاب شد. استقبال از داستان زندگی و تفکرات فیلمسازی مثل لوئیس بونوئل غیرقابل پیش بینی نبود اما نایاب شدن کتاب، نشان از محبوبیت بالای این فیلمساز اسپانیایی داشت. کتاب تا سال ها مجال انتشار پیدا نکرد و حالا چند سالی است که دوباره در کتابفروشی ها پیدا می شود. لوئیس بونوئل تقریبا در هر ژانری فیلم ساخته است و کار فیلمسازی را از دوره فیلم های صامت شروع کرده و تا پایان عمرش ادامه داد. او را رهبر جنبش سورئالیسم آوانگارد نامیده اند و به جز فیلم ها، قلم روان او از سوی طرفدارانش همیشه تحسین می شد. به همین خاطر است که خواندن کتاب با آخرین نفس هایم نه تنها به عشاق سینما، بلکه به همه کتاب دوستان پیشنهاد می شود. حتی شاید قلم تاثیرگذار بونوئل (البته با همراهی ترجمه علی امینی) شما را برای چندباره خواندن کتاب وسوسه کرد.

با آخرین نفس هایم توسط علی امینی نجفی ترجمه و از سوی انتشارات کتابسرای نیک روانه بازار کتاب شده است. این کتاب را می توانید از خبرنگاران بخرید.

آخرین دختر، زندگی نامه نادیا مراد، برنده جایزه صلح نوبل

نادیا حاضر به سکوت نبود. او با تمام برچسب هایی که زندگی به او زده بود، مبارزه کرد: یتیم، قربانی تجاوز، اسیر، پناهنده و در عوض برچسب هایی جدید ساخت: بازمانده، رهبر ایزدی، مدافع زنان، نامزد جایزه صلح نوبل، سفیر حسن نیت سازمان ملل و اکنون نویسنده. […] کسانی که فکر می کردند می توانند با ظلم و ستم او را ساکت کنند در اشتباه بودند. روح نادیا مراد در هم نمی شکند و صدایش نیز خاموش نخواهد شد. در عوض، با این کتاب، صدای او بلندتر از همیشه خواهد بود.

این جملات در مقدمه کتاب آخرین دختر از زبان وکیل نادیا نوشته شده است. نادیا تجربه تلخ اسارت در چنگ داعش را در سینه دارد، داغدار خانواده است اما از پای نمی نشیند. نادیا نمی خواهد قربانیان دیگر را تنها بگذارد. او یک دختر ایزدی است که در عراق زندگی می کرد. زندگی برای ایزدی ها به خاطر اختلافات داخلی همیشه سخت بوده اما آن روی خشمگینش را وقتی به نادیا نشان داد که روستای محل سکونتش مورد حمله داعش قرار گرفت. او سه ماه اسیر داعش بود و فجیع ترین جنایات انسانی را به چشم دید و تجربه کرد. اما بزرگ تر از آن بود که پس از مهاجرت به آلمان، به زندگی امنش راضی شود. مبارزه برای نادیا هنوز هم ادامه دارد.

او در سال 2018 به خاطر مبارزه و نبرد علیه خشونت جنسی و استفاده از آن در جنگ ها به عنوان سلاح برنده جایزه صلح نوبل شده است. نادیا مراد کتاب زندگی اش را با کمک جنا کراجسکی روزنامه نگار آمریکایی نوشته است.

زندگی نامه نادیا مراد را سمیرا چوپانی ترجمه کرده و انتشارات کتاب کوله پشتی به چاپ رسانده است. این کتاب را می توانید از خبرنگاران تهیه کنید.

کفش فروش پیر (کفش باز)، خودزندگی نامه موسس نایکی

از میان کتاب های زندگی نامه ای که صاحبان کسب وکارهای بزرگ دنیا نوشته اند، زندگی فیل نایت، بنیان گذار برند نایکی (تولیدکننده کفش و پوشاک ورزشی) یکی از ماندگارترین هاست. این کتاب داستان پسر جوانی را نقل می کند که با قرض دریافت 50 دلار از پدرش، واردات کفش ورزشی را از ژاپن شروع می کند و در صندوق عقب ماشینش می فروشد. او همین کسب وکار کوچک را جوری رونق می دهد که در سال اول هشت هزار دلار درآمد به دست می آورد و اکنون برندی که با پشتوانه این درآمد ساخته، سالانه بیش از 30 میلیارد دلار درآمد دارد. برند نایکی یکی از شناخته شده ترین برندهاست و لوگوی آن برای مردم همه دنیا آشناست. فیل نایت با نوشتن داستان پشت پرده کسب وکارش، درس های بزرگی به مدیران کسب وکارهای جدید می دهد.

مطالعه کتاب کفش فروش پیر نوشته فیل نایت، به همه کسانی که به ماجرای زندگی افراد پیروز در کسب وکار علاقه مندند، پیشنهاد می شود. نسخه صوتی این زندگی نامه با ترجمه حامد رحمانیان و گویندگی حسین غلامی برای طرفداران کتاب های صوتی در فیدیبو در دسترس است.