شتابدهی و شتابدهنده ها در ایران شکست خورده اند - ایران عکس

آرین افشار، مدیرعامل فینووا می گوید که فین تک امروز، حالش بسیار بهتر از فین تک 2سال پیش است اما اگر رگولاتوری پیچیده و حساسیت های نظام اقتصادی در ایران نبود، این حوزه تا به امروز رشد بسیار بیشتری کرده بود.

وی همچنین در مورد فینووا و سازوکارش صحبت کرده است. از جمله اینکه فینووا شکل نگرفته که ابزار بازاریابی برای بانک باشد. ما به نوآوری باز اعتقاد داریم و به نظر من فینووا یکی از نهادهای نوآوری باز است که ارتباط استارتاپ ها را به سیستم اقتصادی و بانکی فراهم می کند.

میزان سرمایه گذاری های شان از 50 میلیون تومان آغاز شده و تا 16 میلیارد تومان رسیده است. در مورد میزان سرمایه گذاری فینووا روی استارتاپ ها هم اشاره می کند که تا به امروز بیش از 20 میلیارد تومان روی استارتاپ های مان سرمایه گذاری کرده ایم.

افشار در مورد اندک بودن این میزان سرمایه گذاری از سمت فینووا وقتی که پشتوانه بانکی دارد، می گوید: شرایط سرمایه گذاری به طور کلی تضعیف شده و کل سرمایه گذاری هایی که طی 5 سال اخیر در اکوسیستم استارتاپی ایران اجرا شده ، اعم از دیجی کالا، اسنپ، تپسی و… به اندازه هزینه ساخت یک ساختمان 50 طبقه هم نیست.

مسئله شتاب دهی و راه اندازی شتاب دهنده در ایران یکی دیگر از محورهای صحبت شنبه با آرین افشار بوده که او معتقد است با توجه به آنچه که در ایران اجرا می گردد، بحث شتاب دهنده یک بحث شکست خورده است.

استارتاپی در حوزه واقعیت افزوده داشتید به نام وی دکوریشن ولی نتوانست به کارش ادامه بدهد؛ چرا این استارتاپ شکست خورد؟ اصلا خودتان این تجربه را یک تجربه شکست می دانید؟

به شکل تئوریک این تجربه یک تجربه شکست است، اما برای خود من نوعی بی تجربگی موجب این مسئله شد. حداقل الان که با تجارب امروز به آن زمان نگاه می کنم، عامل اصلی متوقف شدن فعالیت های وی دکوریشن را نداشتن تجربه می دانم.

چرا نتوانستید ادامه بدهید؟

چون آن بیزینس، بسیار های تک بود. در ایران سابقه نداشت و در سطح جهان هم خیلی جدید بود. ما به سرمایه زیادی نیاز داشتیم، اما نتوانستیم سرمایه جذب کنیم و الان می دانم که فرایندی که برای جذب سرمایه در پیش گرفته بودیم، اشتباه بود.

دلیل عدم جذب سرمایه برای استارتاپ تان چه بود؟

حدود چهار یا پنج سال پیش، ما به 3میلیارد سرمایه نیاز داشتیم، اما در آن زمان فرصت های سرمایه گذاری در حوزه ها و موارد متعدد دیگر وجود داشت. ضمن اینکه می توانستند مثلا با 3میلیارد تومان در چندین استارتاپ سرمایه گذاری کرده و ریسک شان را تقسیم کنند.

همچنین استارتاپ ما بسیار تکنولوژی محور بود و بازار در آن زمان کشش آن را نداشت و خواستارش نبود. همین الان هم AR و VR کم کم در حال ورود به زندگی مردم هستند و هنوز هم خیلی پرطرفدار نیستند.

اما ما افتخار می کردیم که کاری کرده ایم که در ایران هیچ کس انجامش نداده و در سطح جهان هم نمونه های اندکی دارد. اما قانون بازار می گوید باید بتوانی از آنچه ساخته ای پول دربیاوری. آن موضوع برای سرمایه گذاران جذاب نبود و بنابراین با عدم جذب سرمایه، از بازار کنار رفتیم.

استارتاپ تان که از بازار کنار رفت، به سمت کارهای مدیریتی آمدید. چرا دیگر به اصطلاح استارتاپ داری نکردید؟

در واقع من استارتاپ داشتن را کنار نگذاشتم و موازی با آن استارتاپ، استارتاپ دیگری هم راه اندازی کردیم و شرکت برنامه نویسی مان را کماکان داریم و در هیات مدیره آن حضور دارم.

ولی بعد از وی دکوریشن، استارتاپ وان دَی آف را راه اندازی کردیم که در حوزه تجارت الکترونیک کار می کند. من در آنجا هم در هیات مدیره حضور دارم، اما بیشترین تمرکزم الان روی فینووا ست. در شرکت خودمان هم محصولات آی تی زیادی داریم که مقیاس پذیر هم هستند.

از چه زمانی وارد فینووا شدید؟

3سال پیش به عنوان مدیر برنامه وارد فینووا شدم. آن زمان مدیریت فینووا بر عهده سید علی بدیع بود. من در آرنا با ایشان همکار بودم و بعد از یک سال همکاری به عنوان مدیر برنامه در فینووا و بعد از اینکه آقای بدیع به شرکت دیگری رفتند، مدیریت فینووا را بر عهده گرفتم و الان بیش از دو و نیم سال است که در این سمت حضور دارم.

آنچه از بیرون فینووا را با آن می شناسند، یک شتاب دهنده است. می خواهم خوانندگان از زبان شما بخوانند که فینووا در حال حاضر چه می کند؟

فینووا در حال حاضر یک نهاد سرمایه گذاری است؛ یعنی به عنوان سی وی سی و وی سی کار می کند.

یعنی دیگر شتاب دهنده نیست؟

شتاب دهنده بخشی از جهت فینووا بوده است. حدود 6 یا 7سال پیش، فینووا به عنوان یک فضای کار اشتراکی، کارش را آغاز کرد؛ یعنی زمانی که آواتک به عنوان یک شتاب دهنده کارش را آغاز کرد، فینووا به عنوان یک فضای کار اشتراکی آغاز به کار کرد و در آن زمان آقای ناصر غانم زاده مدیریتش را بر عهده داشتند.

بعد از اینکه تیم جدید وارد فینووا شد، قصد ایجاد زمینه های رشدش را داشتند. وقتی من وارد اینجا شدم، مسئول راه اندازی بخش شتاب دهنده شدم؛ یعنی بعد از تجربه 3سال فضای کار اشتراکی، فضای شتاب دهی خود را راه اندازی کرد.

در آن زمان فضای کار اشتراکی ما در چهارراه ولیعصر و مرکز نوآوری و رشد امیرکبیر قرار داشت. 3سال بعد و اواخر سال 96، شتاب دهنده خود را در مرکز رشد دانشگاه علامه طباطبایی راه اندازی کردیم که به صورت تخصصی کار شتاب دهی را انجام می داد. بعد از یک سال و از سال گذشته دپارتمان سرمایه گذاری مان را راه اندازی کردیم و تمرکزمان را روی سرمایه گذاری بر استارتاپ ها قرار دادیم.

ما سعی کردیم از نقطه ای که استارتاپ به مراکز نوآوری وارد می گردد، زنجیره ارزش کاملی را برای استارتاپ ها ایجاد کنیم. الان فینووا تقریبا تنها مرکزی است که فضای کار اشتراکی خود را به صورت مجزا دارد، شتاب دهنده مجزا دارد، دپارتمان سرمایه گذاری خود را دارد و از سال گذشته وارد شهرستان ها هم شده ایم.

شهر مشهد یکی از این شهرهاست. همچنین به شهر سنندج رفته ایم. در واقع جهتی که فینووا طی کرده به این صورت است که از فضای کار اشتراکی و شتاب دهنده عبور کرده اما همچنان آن خدمات را به استارتاپ ها ارائه می دهد.

اما در حال حاضر تمرکز اصلی اش روی سی وی سی یا کوپریت ونچرکپیتال بودن است. ضمن اینکه نگاه وی سی گری اش را هم کنار نگذاشته و بیشترین بودجه اش را در سرمایه گذاری شرکتی هزینه می کند اما بودجه ای را هم معینا برای سرمایه گذاری خطرپذیر کنار گذاشته ایم.

آرین افشار فینوا فین تک

عموما فعالیت های شما در حوزه فین تک است. شاید به این دلیل که فینووا یکی از شرکت های زیرمجموعه شرکت تجارت الکترونیک ارتباط فرداست. دلیل مهم تمرکز شما روی حوزه فین تک همین است؟ یعنی کم کم یک سرمایه گذار تخصصی حوزه فین تک خواهید بود و به حوزه های دیگر نمی پردازید؟

ما همواره سعی می کنیم که نگاه مان، نگاه سرمایه گذارانه باشد؛ یعنی در تلاشیم که بتوانیم پورتفوی درست و ارزشمندی برای فینووا ایجاد بکنیم. هرچند عمده تمرکز ما روی فین تک خواهد بود.

فینووا یکی از قدیمی های اکوسیستم استارتاپی و از نخستین شتاب دهنده های این حوزه است؛ طی این سال ها خروجی اش چه بوده؟ اگر بخواهیم طبق اصطلاحات سنتی در این حوزه بگوییم، این سوال را می توانم مطرح کنم که چقدر استارتاپ پیروز داشته؟ چند استارتاپش شکست خورده است؟ با زبان آمار و ارقام اگر صحبت بکنید، داده های معینی به خوانندگان شنبه ارائه خواهیم کرد.

ابتدا تا به امروز در مجموع بیش از 75 استارتاپ در مراکز مختلف فینووا حضور پیدا کرده و خارج شده اند؛ بخش عمده ای از این استارتاپ ها در فضای کار اشتراکی مجموعه حضور داشته اند. از جمله می توانم به پی پینگ، باهمتا، کاموا، جابینجا، تپسی، نیوُ، فانوس و… اشاره کنم. خیلی از آنها در حال حاضر تیم ها و کسب وکارهای بزرگ و قابل توجهی هستند.

تقریبا به واسطه حضور بیش از 75 تیم در فینووا، بیش از 450 نفر از امکانات و خدمات ما استفاده کرده اند. همچنین 70درصد از این افراد را آقایان و مابقی را خانم ها تشکیل داده اند. در حال حاضر نیز هر 3ماه یک بار، این عدد روزآمد می گردد و حدود 15 تیم به آن اضافه می گردد.

بیش از 75 تیم تا به امروز در مراکز مختلف فینووا فعالیت کرده اند؛ روی چند تیم سرمایه گذاری کرده اید و عدد این سرمایه گذاری چقدر بوده است؟

تا الان روی 10 تیم استارتاپی سرمایه گذاری کرده ایم. از این میان 3 تا 4تیم شکست خورده اند. مجموع سرمایه گذاری ما تا به امروز 20 میلیارد تومان بوده است. از زمان آغاز سرمایه گذاری های ما هم حدود 2سال می گذرد.

نخستین سرمایه گذاری ما 50 میلیون تومان بود، بعد 100 میلیون تومان شد، 200 میلیون تومان سرمایه گذاری بعدی ما بود، سرمایه گذاری 500 میلیون تومانی هم داشته ایم، بعد یک و نیم میلیارد تومان، بعد از آن 3میلیارد تومان و بزرگ ترین سرمایه گذاری ما هم نزدیک 16 میلیارد تومان بوده است. ضمن اینکه طی یکی دو هفته آینده هم سرمایه گذاری بزرگی در پیش داریم.

تا به امروز چند استارتاپ پیروز را می توانید نام ببرید؟

وندار که در حوزه فاینانس کار می کند، بادگشت، یلوادوایز که کارشان را به تازگی با ایرانسل آغاز کرده اند، مه کارت که در حوزه گردشگری فعالیت می کند و… جزو استارتاپ های خوب ما بوده اند. لندو و پینکت هم جزو استارتاپ هایی هستند که ما روی آنها سرمایه گذاری کرده ایم و رشد بسیار خوبی را تا به امروز تجربه کرده اند.

خودتان از این سرمایه گذاری هایی که انجام داده اید و میزان رشدهایی که اتفاق افتاده راضی هستید؟

اعداد خیلی می توانست و می تواند جذاب تر باشد که البته شرط های زیادی هم لازم است، اما حقیقتا خود من راضی نیستم. فکر می کنم موقعیت و فرصت بسیار بیشتر از اینهاست و می توان رشد بیشتری را رقم زد.

شما از شتاب دهی به سرمایه گذاری به نوعی سوییچ کرده اید و تغییر جهت داده اید. آیا این تغییر جهت برمی گردد به این مسئله که بسکمک از کارشناسان، بحث شتاب دهی به شکل و شمایل فعلی در ایران را بحثی شکست خورده می دانند؟

مسئله شتاب دهی و راه اندازی شتاب دهنده با توجه به آنچه که در ایران اجرا می گردد، من هم قبول دارم که شکست خورده است و دلیل اینکه ما به حوزه سرمایه گذاری ورود کردیم و این بخش را عمیقا دنبال کردیم، همین بود. چون برداشت خود من هم همین بود که شتاب دهی در ایران طی سال های آینده، معنا و مفهوم واقعی و تاثیرگذاری نخواهد داشت.

شتاب دهنده را من از سه زاویه می بینم که پیروز نخواهد بود؛ یکی اینکه مدل های اجراشده در ایران، کپی مدل خارجی هاست. اگر رویکردها را عوض کنیم، احتمال پیروزیت شتاب دهنده ها صفر نخواهد بود و هنوز هم شانس دارند.

اما باید توجه کنیم که مثلا اگر یک مدل شتاب دهی را از بازار آمریکا کپی برداری می کنیم، بازار آنجا را نیز با بازار خودمان بسنجیم. الان تعداد شتاب دهنده هایی که در بازار ایران داریم، با تعداد شتاب دهنده های بازار آمریکا تقریبا برابری می کند.

اما در اینجا این سوال اساسی وجود دارد که آیا در ایران هم به مانند آنچه در دانشگاه های آمریکا وجود دارد یعنی مباحث کارآفرینی را به دانشجویان آموزش می دهیم؟ آیا ما شتاب دهنده های دانشگاهی اصولی داریم که به دانشجویان طی زمان تحصیل آموزش بدهند؟ اصلا آنقدر جوان های علاقه مند به کارآفرینی داریم و جوانان در شرایط ریسک پذیر فعلی اقتصاد ایران، به سمت کارآفرینی و ریسک کردن می آیند؟ آیا آنقدر سرمایه گذار داریم که روی خروجی این شتاب دهنده ها سرمایه گذاری کنند؟

نکته مهم در مورد شتاب دهنده ها دو چیز است؛ حجم ورودی شتاب دهنده ها و تعداد خروجی پیروز شتاب دهنده ها. ما تعداد ورودی های مان زیاد نیست چون کارآفرینی به مفهوم واقعی در دانشگاه های ایران و در فرهنگ جامعه ما آموزش داده نمی گردد. از طرفی خروجی ها و سرمایه گذاری های مان هم اینقدر کم هستند که نمی توان گفت مثلا 20 خروجی می دهیم و 10 تا را سرمایه گذاران روی شان سرمایه گذاری انجام می دهند.

بیزینس مدل شتاب دهنده ها هم به این صورت است که سهامی را که در دوره شتاب دهی می گیرند، به سرمایه گذاران دوره بعدی می فروشند. آیا تا به امروز شتاب دهنده ها آنقدر خروجی پیروز داشته اند که بتوانند اگزیت کنند؟ در واقع عملا می بینیم که چنین فرایندی در ایران اتفاق نیفتاده است. بنابراین مدل فعلی کارکردن شتاب دهنده ها در ایران پیروزیت آمیز نخواهد بود.

حالا من می خواهم این سوال را از شما بپرسم که آیا تجاربی که از عدم پیروزیت ها و شکست های برخی از تیم ها و به تبع آن شکست سرمایه گذاری به دست آورده اید، به دانشی تبدیل شده که به اصطلاح چراغ راهی باشد برای ادامه جهت و به نوآوری ویژه ای تبدیل گردد؟ یا به تعبیر دیگر آورده این شکست ها برای فینووا چه بوده است؟

حقیقتا ما در فینووا سعی کردیم که عکس العمل سریعی به عدم پیروزیت ها داشته باشیم؛ یعنی در واقع ما هیچ گاه شکست را به معنای رایج تجربه نکردیم که مثلا وقتی پروژه ای پیروز نگردد، 6ماه فکر کنیم که چه باید کرد. بلکه هر جا متوجه شدیم که بازار بازخورد خوبی به ما نمی دهد، خیلی سریع مدل ها را عوض کردیم و این عکس العمل سریع موجب شد که هیچ گاه بیکار ننشینیم.

یعنی هیچ گاه منتظر سرانجام اتمام یک مدل نمانده ایم، بلکه سریع دلایل عدم پیشروی را بررسی کرده و می کنیم و پلن دیگری در پیش می گیریم و مدل دیگری را پیش می بریم و به موازات مدل قبلی، راه دیگری را هم آغاز کرده ایم. بنابراین گردونه حرکتی ما دائما در حال چرخش بوده و به این صورت نبوده که در نقطه ای از حرکت بایستد.

مثلا در مورد شتاب دهنده سعی ما این بود که سایکل بیس باشیم؛ یعنی در زمانی تیم هایی وارد شتاب دهنده شوند و در زمانی خارج شده و تیم های دیگری وارد شوند. اما متوجه شدیم که تیم های ورودی به خوبی تصور ما نیستند یا تعداد ورودی ها جذابیت لازم را ندارد. بنابراین به موازات اینکه سایکل بیس بودن مان را آغاز کردیم، دوره های غیرمتمرکزی را هم پیاده سازی کردیم که در اروپا در شهرهای کوچک معمولا اجرایی می گردد.

با این فرض که تیم ها در هر بازه زمانی می توانستند وارد فضای کاری فینووا شوند و این مسئله موجب می شد که فقط تیم هایی را که خوب بودند، جذب می کردیم و دیگر الزامی نبود که همه تیم ها را جذب کنیم. در واقع این مزیت را برای ما داشت که دیگر نیازی نبود که الزاما مثلا 10 تیم را بگیریم و این مسئله ما را یک گام جلوتر انداخت.

در ابتدای کار ما حدود 100 میلیون تومان روی تیم های شتاب دهی سرمایه گذاری می کردیم، اما زمانی که متوجه شدیم سرمایه گذاری در اکوسیستم در حال کاهش است و اغلب تیم ها زنده نمی مانند، خیلی سریع رویکردمان را عوض کردیم و میزان سرمایه گذاری مان را از یک چک سایز ثابت تغییر دادیم و چون مطابق بررسی ها به این نتیجه می رسیدیم که یک استارتاپ با افزایش میزان سرمایه گذاری ما، به نقطه درآمدی می رسد که اگر جذب سرمایه دیگری هم نداشته باشد، می تواند زنده بماند، مبلغ سرمایه گذاری مرحله بذری را افزایش دادیم و در حال حاضر تقریبا در شتاب دهنده فینووا هیچ ریسک شکستی نداریم.

به این دلیل که تا جایی که تیم ها درآمد اولیه شان چک بگیرند و بتوانند خودشان را زنده نگه دارند، سرمایه مرحله اولیه تیم ها را به آنها اختصاص داده ایم و همین امر موجب شده که تیم های ما زنده بمانند. هر چند شاید رشد عجیب و غریبی را تجربه نکرده اند اما آنقدر درآمد دارند که شکست هم نمی خورند.

ما باید این واقعیت را در ایران در نظر بگیریم که اقتصاد بسیار متزلزلی داریم و وقتی که وابستگی شرکت های آی تی در قالب استارتاپ به جذب سرمایه است و اگر سرمایه گذار نباشد، تیم ها شکست می خورند و اگر تیم ها شکست بخورند، در واقع ما شکست خورده ایم، بنابراین ما هم باید با این اقتصادی که هر روز رفتارش عوض می گردد، ما هم رفتارمان را تغییر بدهیم.

سرمایه گذار فینووا بانک آینده است؟

سرمایه گذار فینووا شرکت تجارت الکترونیک ارتباط فردا ست که این شرکت یکی از زیرمجموعه های بانک آینده است.

خود بانک آینده چه نگاهی به فینووا دارد؟

ما باید این واقعیت را قبول کنیم که نگاه بانکی و نگاه سازمانی از طرز تفکر استارتاپی دور است. مسئولان بانک بسیار علاقه مند به این موضوع هستند و جای خوشحالی دارد که خودشان در این موضوع دخالت مستقیم نمی کنند و این کارها را به خبره های این کار سپرده اند. به نظر من فعلا هم دخالت مستقیم نخواهند داشت تا اینکه اقتصاد استارتاپ بال و پر بگیرد.

ضمن اینکه نگاه بانک به اقتصاد استارتاپی روشن است و این نکته از نوع سرمایه گذاری های ما و رشدی که طی این مدت تجربه کرده ایم، معین است، چون ما از فضای کار اشتراکی 45 متری آغاز کرده ایم و الان بیش از 1000 متر فضا در اختیار داریم.

به سرمایه گذاری هایی که انجام داده اید، اشاره کردید؛ عدد این سرمایه گذاری چقدر بوده است؟

ما تا به امروز بیش از 20 میلیارد تومان روی استارتاپ های مان سرمایه گذاری کرده ایم.

اما اگر نگاهی واقعیت گرا داشته باشیم، می بینیم که 20 میلیارد تومان، 100 میلیارد تومان یا حتی 500 میلیارد تومان در اقتصاد بانکی، اصلا رقم قابل توجهی نیست و بیشتر شبیه یک شوخی است.

ولی باید این نکته را هم مدنظر داشته باشیم که در نظام بانکی اینکه شرکتی کار بکند و سرمایه گذاری رویش اجرا شده باشد اما درآمدی نداشته باشد، اصلا قابل توجیه نیست. اما چنین فرایندی در اکوسیستم استارتاپی ایران، تعریف معین و ساده ای دارد و همه می دانند که یک استارتاپ باید کار کند، رشد کند و طی چندین سال به درآمدزایی و سوددهی برسد. اما مسئولان بانکی در مورد فینووا و استارتاپ های آن این فرهنگ استارتاپی و سازوکار مربوط به شرکت های نوپا را پذیرفته اند.

با همه این توضیحات باز هم این نکته وجود دارد که انگار بانک آینده، سرمایه گذاری روی فینووا را بیشتر در حوزه مسئولیت اجتماعی خودش تعریف کرده است. گزارش های مربوط به آن را شاید به جایی ارائه بدهند و در چارچوب حمایت از جوانان یا شرکت های ایرانی، جای دیگری امتیازات بزرگی بگیرد. پاسخ شما می تواند شفاف کننده این مسئله باشد.

شاید وقتی 7سال پیش فینووا راه اندازی شد، در قالب مسئولیت اجتماعی شرکت ارتباط فردا کارش را آغاز کرد اما در ادامه با رشدی که تجربه کرد، نگاه به آن هم تغییر کرد.

ضمن اینکه من باید به این نکته هم اشاره کنم که آن 20 میلیارد تومانی که من به آن اشاره کردم، همه سرمایه گذاری بانک روی فینووا و استارتاپ های آن نبوده است؛ بلکه با در نظر دریافت همه هزینه هایی که تا به امروز شده، رقم سرمایه گذاری به بیش از 40 میلیارد تومان می رسد.

همچنین ما عضو صندوق سرمایه گذاری خطرپذیر سرو هم به عنوان GP هستیم و سرمایه گذاری های ما از آن طریق انجام می گردد و آنجا سهامدار هستیم و بخش های غیرفین تکی را از طریق صندوق سرمایه گذاری سرو، سرمایه گذاری می کنیم.

چون ما متخصص حوزه فین تک هستیم و سرو متخصص حوزه عمومی، بنابراین نوع نگاه مان خیلی بزرگ است. ما در حال تلاش هستیم که دامنه سرمایه گذاری مان را بزرگ تر بکنیم. اما در هر صورت هر نهاد سرمایه گذاری باید از سرمایه گذاری خود خروجی ببیند. اگر نتیجه بگیرند، حجم سرمایه گذاری بسیار بیشتر خواهد بود. طی یکی دو سال اخیر هم فینووا سرمایه گذاری های قابل توجهی انجام داده و همچنان این جهت را ادامه خواهد داد.

اما در کلیت امر، من وقتی به کل سرمایه گذاری هایی که طی 5 سال اخیر در اکوسیستم استارتاپی ایران اجرا شده است، اعم از دیجی کالا، اسنپ، تپسی و… به اندازه هزینه ساخت یک ساختمان 50 طبقه هم نیست.

اما به نظر من الان آنچه مهم است این نکته است که چرا عدد سرمایه گذاری در اکوسیستم استارتاپی ایران، کوچک مانده است. به نظر من فرایند سرمایه گذاری رشد لازم را نداشته است. به این معنی که مثلا استارتاپ ها هنوز نتوانسته اند وارد بورس شوند، سهامداران شان بتوانند اگزیت کنند و بعد آنها بتوانند از بازار سرمایه، جذب سرمایه داشته باشند. تا زمانی که این اگزیت دیده نگردد، سرمایه گذاری ها رشد نخواهند کرد.

چرا فینووا طی این سال ها مدیران زیادی عوض کرده است؟ در مورد دیگر شتاب دهنده ها ما معمولا یک نفر را به عنوان بنیانگذار و مدیرعامل می بینیم اما در مورد فینووا شاهد تغییرات زیادی هستیم و مدیرانش چندین بار عوض شده اند. آیا این نگاه، نگاهی اداری و دولتی به یک مرکز نیست؟ یا کماکان معتقدید که مدیران بانک آینده یا شرکت ارتباط فردا، دخالت مستقیمی در اداره فینووا ندارند؟

الان کمتر مرکز رشدی وجود دارد که 7سال قدمت داشته باشد و توانسته باشد دوام بیاورد. به نظر من 3مدیر طی این 7سال، تعداد زیادی نیست و میانگین مدیریت مدیران هم هر کدام تا 3سال بوده است. این تغییر و تحولات را من عجیب نمی بینم!

شما وجود 3مدیر در فرایند رشد فینووا را عجیب نمی دانید. حالا این سوال را می توان مطرح کرد که آیا مدیران فینووا در ادامه جهت همدیگر کار کرده اند؟

برای پاسخ دادن به این پرسش باید به تخصص افراد توجه کرد. فینووا 7سال پیش با مدیریت آقای غانم زاده، فضای کار اشتراکی را که بحث تازه ای در ایران بود، ایجاد و اداره کرد. در این میان نیاز تیم ها بررسی شد و در ادامه کار و در زمان مدیریت آقای بدیعی و همچنین خود من که تخصص در حوزه شتاب دهی داشتم، فینووا به صورت جدی به بحث شتاب دهی ورود پیدا کرد.

مابقی تغییرات با توجه به تغییرات نگاه سازمان و تغییراتی که در بازار می بینیم، اتفاق افتاده است. ما مجبور هستیم که با اتفاقات روز همسو باشیم. من به شخصه دلیل شکست بسکمک از شرکت های حوزه فناوری را در این نکته می دانم که قصد داشته اند سال ها براساس یک استراتژی معین و از پیش معین شده کار کنند. اما ما در اقتصاد پرنوسان ایران، اجازه چنین کاری را نداریم و دائما باید خودمان را با شرایط وفق بدهیم.

در ایران نمی گردد صرفا براساس یک استراتژی کار کرد، بنابراین قطعا در سال 1400، رویکرد ما باز هم تغییر خواهد کرد. ما به عنوان مدیر هم باید نیاز ذی نفعان مان را پاسخگو باشیم و هم اینکه اکوسیستم استارتاپی را سر پا نگه داریم.

شما عمده تمرکزتان روی حوزه فین تک است؛ وجود بانک آینده موجب این تمرکز بر حوزه فین تک شده یا دلایل دیگری هم دارید؟

به دو دلیل ما توجه بیشتری به سرمایه گذاری روی حوزه فین تک داریم. دلیل اول این است که فینووا شکل نگرفته که ابزار بازاریابی برای بانک باشد. ما به نوآوری باز اعتقاد داریم و به نظر من فینووا یکی از نهادهای نوآوری باز است که ارتباط استارتاپ ها را به سیستم اقتصادی و بانکی فراهم می کند.

فینووا برای اینکه یک هویت پیروز داشته باشد، باید جایی حضور داشته باشد که بتواند موثر باشد. در حال حاضر استارتاپی که در حوزه فین تک کار می کند، وقتی به فینووا می آید، به عموم سرویس های اقتصادی دسترسی دارد. در واقع هر چیزی که در حوزه اقتصادی، فاینانس و… باشد، ما به آن دسترسی داریم چون نه تنها به یک بانک بلکه یک اکوسیستم اقتصادی دسترسی داریم.

در نتیجه سعی کرده ایم که خودمان را جایی معرفی کنیم که نقطه اثرمان فارغ از سرمایه گذاری نقدی باشد. ایران شرایطش به نوعی نیست که تیم ها به خودی خود رشد کنند و حتما کمک نیاز دارند. بنابراین ما سعی می کنیم که به تیم ها کمک کنیم. یا با تیم هایی کار بکنیم که اینقدر رشد کرده اند که نوع همکاری ما با آنها از جنس همفکری و مشاوره ای باشد.

پس چون ما اکوسیستم اقتصادی را می شناسیم و به زیرساخت های اقتصادی زیادی دسترسی داریم، می توانیم برای استارتاپ های این حوزه علاوه بر مسائل اقتصادی، ارزش افزوده زیادی ایجاد کنیم و این نکته ما را از بقیه رقبا متمایز می کند.

الان حوزه فین تک در ایران چقدر جان گرفته و توانسته رشد کند؟ فین تک به خاطر ماهیت اقتصادی اش، همواره حساسیت هایی متوجه اش بوده، بیش از هر حوزه دیگری طعم فیلترینگ را چشیده و… چه برآوردی از شرایط فعلی فین تک در ایران دارید و آینده آن را چگونه پیش بینی می کنید؟

من فین تک را اکوسیستم آینده دار می نامم. شاید الان خبر زیادی در این حوزه نباشد اما آینده بزرگی در انتظارش است. همچنان که کسب وکاری چون دیجی کالا 8سال پیش، معنا و جایگاه امروزی خود را نداشت، اما الان در بدترین اوضاع کرونایی، دیجی کالاست که کالا را به مردم می رساند. فین تک هم الان در جهت رشدی قرار گرفته است که طی 3 تا 4سال آینده، نتیجه اش را خواهیم دید.

نظام اقتصادی ایران، نظام اقتصادی بسیار بسته ای است، با خارج از کشور ارتباطی ندارد و رگولاتوری بسیار پیچیده و سنتی ای دارد، اما فین تکی که ما همواره با فیلترشدن کسب وکارهایی چون پی پینگ و… می شناختیم، به خاطر تلاش و حضور مداوم بچه ها و عقب نشینی نکردن شان موجب شده تا امروز فین تک اوضاع به مراتب بهتری داشته باشد و حساسیت ها کمتر شده است.

برای بانک مرکزی قبول کردن این فرایندها، اصطلاحات و عبارات جدید مربوط به فین تک، سخت است اما با تلاش های خوبی که به ویژه در انجمن فین تک انجام می گردد، رگولاتوری هم در حال بهبود است البته با سرعت بسیار پایین.

جدا از همه این مسائل، به نظر من فین تک آمده که حال اقتصادی مردم را بهتر بکند. این وظیفه ترکیب تکنولوژی در کنار بانک هاست. من فین تک را حوزه و ابزاری نمی بینم که قرار باشد بانک ها را حذف کند بلکه فرایندها را جابه جا می کند و این جابه جایی فرایندها، هدفش بهترکردن حال اقتصادی مردم باشد و هر جهتی جز این، با شکست روبرو می گردد. بانک مرکزی هم تلاشش این است که فین تک و بانک ها را هم به همدیگر نزدیک کند.

بانک و بانکداری دیجیتال یک بحث است و فین تک در ضلع دیگری است؛ به این معنی که اول بانک ها شکل دریافتد، بانکداری دیجیتال به عنوان یک سرویس اضافه شد اما فین تک ابزاری است که می خواهد با مردم در ارتباط باشد و باید خدماتی به مردم بدهد که زندگی مردم راحت تر و بهتر گردد. بانک مرکزی هم کافی است که سرعت پذیرش حوزه فین تک را در ساختار خودش افزایش بدهد. در نهایت اینکه به نظر من حال فین تک امروز، بهتر از فین تک 2سال پیش است.

حالا به نظرتان این سیستم اقتصادی بسته با رگولاتوری سنتی و عجیب و غریب، در نهایت چقدر به فین تکی ها اجازه بزرگ شدن می دهد؟ جمله ای را من از یکی از برادران محمدی - مدیران دیجی کالا- در رویداد یلداسامیت به یاد دارم که وقتی به او گفتند که در اقتصاد ایران سقف شیشه ای وجود دارد و آیا به دیجی کالا اجازه می دهند که از یک اندازه ای بزرگ تر گردد، پاسخ داد که مجبورند اجازه بدهند.

من هم با پاسخ مدیران دیجی کالا موافقم و ما می دانیم که در جهت رشدشان چقدر تحت فشار بوده اند از نهادها و سازمان های مختلف. در حوزه های دیگر هم مسائل استارتاپ ها با دولت را دیده ایم. اما در نهایت این دیجی کالا بوده که رشد کرده و جلو آمده است. در مورد فین تک هم من می گویم که باید اجازه بزرگ ترشدن بدهند.

در بحث فین تک هم داستان به این شکل است که مردم نیازشان را مطرح می کنند و وقتی سرویسی برای آن نیاز راهکاری دارد، مردم به آن سرویس رو می کنند و آن سرویس بزرگ می گردد و از یک جایی به بعد نمی توان مانع این بزرگ شدن شد. شاید بتوانند سرعتش را کم کنند اما جلوی رشدش را نمی توانند سد کنند؛ یعنی راه دیگری ندارند مگر اینکه آن سرویس را نابود کنند.

گاهی سدکردن راه رشد و بزرگی یک کسب وکار، به نابودکردن آن صنعت منجر می گردد. شما فرض کنید که در این دوران کرونا، اگر دیجی کالا یا سایر کسب وکارهای مشابه آن نبودند، کسب وکارها در چه فضایی باید محصولات و کالاهای خود را به فروش می رساندند یا اگر شبکه های اجتماعی وجود نداشت، ورشکستگی بزرگی در اقتصاد کشور رخ می داد. یا بسکمک از افرادی که در دوران کرونا بیکار شدند، با استفاده از ظرفیت های تاکسی های آنلاین، شغل موقت داشتند و از بار هزینه های شان کم کردند.

فین تک هم به نظر من برای رفاه حال مردم ایجاد شده و نهادها و سازمان های تصمیم گیر یا باید نابودش کنند یا بنشینند و رشدش را تماشا کنند. بنابراین هر کاری برای کاهش رشدش بکنند، در نهایت رشدش متوقف نمی گردد.

چقدر ما شاهد تنوع راه اندازی استارتاپ در حوزه فین تک هستیم؟ چه حوزه هایی وجود دارد که کمتر به آن توجه شده است؟

من از دو زاویه به این سوال پاسخ می دهم؛ یکی اینکه وقتی حوزه ای جذاب جلوه می کند، با هجوم دیگران هم روبرو می گردد. خیلی ها شکست می خورند و برخی هم پیروز می شوند و آنها افرادی هستند که ذات کارآفرینی دارند و مسئله ای واقعی را حل می کنند.

در حوزه فین تک شاید خیلی از سرویس هایی که طی 5سال آینده قرار است راه بیفتد، امسال باید راه اندازی می شد اما رگولاتوری کند و پیچیده این حوزه موجب شده که از این نظر عقب بمانیم و این فرایند دیر انجام گردد.

مانند چه؟

مثلا بحث احراز هویت که الان بحث خیلی داغی است و از زیرمجموعه های حوزه اقتصادی است، می بینیم که دائما جهت را سخت می کنند، راهکار دولتی می دهند و به استارتاپ ها دسترسی نمی دهند که آنها هم بتوانند مکانیسم نوآورانه ای ایجاد بکنند. یا در حوزه لن تک در سطح جهان می بینیم که P2Pها در حال رشد و پیروزیت هستند.

در ایران این فراینده بسیار پیچیده شده اما این پیچیدگی موجب نشده که مثلا لن تک در ایران به وجود نیاید؛ به وجود آمده اما سرعت رشدش زیاد نیست. در حوزه امنیت هم همین مسائل وجود دارد و مجوزهای پیچیده امنیتی باید از طرف استارتاپ ها اخذ گردد. این حوزه، یکی از حوزه هایی است که ما به صورت جدی روی آن سرمایه گذاری کردیم. این فرایندهای پیچیده، هزینه های استارتاپ ها را افزایش می دهد و مانع از تمرکز آنها روی محصول شان می گردد.

سوال آخرم از شما، یک سوال کلی در مورد اکوسیستم استارتاپی ایران در حال حاضر است؛ بعضا این سوال مطرح می گردد که الان اکوسیستم زنده است؟ چون رویدادها اغلب برگزار نمی شوند و صدای اکوسیستم خیلی ضعیف شده. پاسخ شما چیست؟

هر صنعتی، رشدش به رشد اقتصاد یک کشور وابسته است. تا زمانی که حال اقتصاد و مردم خوب نباشد، حال صنعت هم خوب نمی گردد. به تبع آن حال استارتاپ ها هم خوب نمی گردد. وقتی سرمایه گذاران از سرمایه گذاری می ترسند و دولت شرایطی را فراهم نمی کند که سرمایه گذاران کسب وکارهایی چون دیجی کالا، کافه بازار و… از سرمایه گذاری خود خروجی بگیرند تا سرمایه گذاران دیگر هم ببینند که می توان سرمایه گذاری کرد و 6سال بعد نتیجه اش را دید، ولی الان شاهد افول در این صنعت هستیم. اگر این فرایند وجود داشته باشد، حال صنعت استارتاپی هم خوب خواهد شد.

آرین افشار مدیرعامل فینوا فین تک

از استارتاپ ویکند آغاز شد

مدیران وی سی ها و شتاب دهنده ها را کمتر افراد جوان تشکیل می دهند و حداقل میانسال به بالا هستند. اما در فینووا این قاعده بر هم خورده و آرین افشار که جوانی متولد سال 1367 است، مدیرعامل این مرکز شتابدهی است که البته در حال حاضر بیشتر به عنوان یک وی سی که کار شتاب دهندگی را هم انجام می دهد و در عین حال فضای کار اشتراکی هم دارد، فعالیت می کند. در این گزارش کوتاه، بیشتر با آرین افشار آشنا می شویم.

از شناگری تا برنامه نویسی

آرین در سال 1367 در تهران متولد شده است. در دانشگاه پیام نور در مقطع کارشناسی مدیریت دولتی خوانده و در دانشگاه تهران در مقطع ارشد در رشته MBA تحصیل کرده است. از 19 سالگی شاغل شده و بین 19 تا 21 سالگی عضو تیم ملی شنا بوده و به موازات شناگری با یکی از همکارانش که در زمینه برنامه نویسی فعال بود، برنامه نویسی ios را آغاز می کند؛ یعنی تقریبا 13 سال پیش به طور کلی با حوزه آی تی آشنا می گردد و با آغاز برنامه نویسی در زمینه ios به سمت حرفه ای شدن پیش می آید.

آرین طی حرف هایش چند بار به شریک اشاره می کند و از علی اصغر صنیعی فر نام می برد که همواره با هم کار کرده اند. بیست و دو یا سه ساله بود که با همین شریکش، شرکتی را راه اندازی می کنند که کارشان ارائه خدمات برنامه نویسی به صورت پروژه ای بوده و الان این شرکت کماکان به فعالیت خودش ادامه می دهد.

حضور در اپ استور

مدیرعامل فعلی فینووا بیش از 6سال به صورت مستمر در آن شرکت کار کرده ولی الان فقط عضو هیات مدیره آن است. فعالیت های شان هم به این صورت بوده که برای شرکت های آی تی پروژه های برنامه نویسی ios و اندروید و خدمات وب انجام داده اند. آرین می گوید نخستین شرکتی بوده اند که برنامه های فارسی را در اپ استور خارجی منتشر کرده اند. نرم افزارهایی چون سکه، نرم افزار فارسی و… جزو اولین نرم افزارهای فارسی در اپ استور بوده اند.

بعد از پنج شش سال، با مفهوم استارتاپ آشنا می شوند. در یکی از نخستین رویداد های استارتاپ ویکند که در دانشکده فنی دانشگاه تهران واقع در خیابان کارگر برگزار شده بود، شرکت می کنند. در این رویداد با استارتاپی به نام وی دکوریشن یا ویرچوآل دکوریشن شرکت می کنند. این استارتاپ را در حوزه واقعیت افزوده راه اندازی کرده بوده اند.

بعد از آن با مفاهیم دیگری چون کارآفرینی و بیزینس مدل و سایر مفاهیم حوزه کار و کارآفرینی آشنا می شوند. تیم چهار نفره آنها از آرین، علی اصغر صنیعی فرد، حسین موذن و فرد دیگری تشکیل شده بود.

در این رویداد استارتاپ ویکند، رتبه دوم را کسب می کنند. تیم بلاکز که الان در آمریکا ساعت های هوشمند بلاک را تولید می کنند، به عنوان تیم نخست شناخته می گردد و چون رویداد استارتاپ ویکند به صورت مستقیم در کشورهای دیگر هم پخش می شد، مورد توجه یک سرمایه گذار در آمریکا قرار می گیرند، از رویداد خارج می شوند و برای مهاجرت اقدام می کنند. در نتیجه تیم وی دکوریشن به عنوان تیم نخست این رویداد معرفی می گردد.

استارتاپی که شکست خورد

دو سه سال بعد تیم وی دکوریشن به عنوان اولین تیم ایرانی به رویداد سیداستارز سوئیس می فرایند و جزو 5تیم اول این رویداد قرار می گیرند.

رفته رفته با مفاهیم دیگری همچون طراحی گرافیک و بازاریابی دیجیتال و… هم آشنا می شوند و کم کم در این جهت جلو می آیند و آرین به عنوان یک متخصص به ویژه در حوزه مدیریت محصول در این زمینه فعالیت می کند. به همین دلایل با استارتاپ هایی چون بامیلو، دیجی کالا، اسنپ، ترب و… به عنوان مشاور مدیریت محصول همکاری کرده است.

وی دکوریشن که در رویداد استارتاپ ویکند رتبه نخست را کسب می کند، به سایکل اول آواتک هم ورود می کند. قبل از آن طی یک بازه زمانی کوتاه در انگلیس زنده کرده و با مباحث مربوط به شتاب دهنده آشنا شده بود.

وقتی از آواتک بیرون می آیند، وی دکوریشن به عنوان یک کسب وکار، پیروز عمل نمی کند و بعد از یک سال فعالیت و عدم کسب پیروزیت، تیم شان از هم جدا شده و به نوعی این کسب وکار از بازار کنار می رود.

بعد از آن آرین به عنوان مدیر شتاب دهنده آرنا کارش را آغاز می کند. این شتاب دهنده در دانشگاه صنعتی شریف شکل گرفته بود و در واقع آرین خودش به عنوان کسی که این شتاب دهنده را راه اندازی کرده، شناخته می گردد. از 3سال پیش هم به عنوان مدیر برنامه های فینووا، کارش را با این مجموعه آغاز می کند و در حال حاضر هم مدیرعامل فینووا ست.

منبع: مجله شنبه