دستاورد راهبرد تابستانی ایران، وقتی ترامپ دیپلماسی را مزه می کند! - ایران عکس

اخیراً هم یورونیوز مدعی شده اخراج بولتون از کاخ سفید پس از جدال لفظی شدیدش با ترامپ بر سر موضوع تحریم های ایران اجرا شده است. ظاهراً رئیس جمهور آمریکا به امید دیدار با حسن روحانی همتای ایرانی، در جلسه ای خصوصی از تعلیق برخی تحریم ها علیه این کشور سخن گفته بود.

این روایت ها هرچند متفاوت، یک حدس را بیش از همه تقویت می کند: در نبود باز شکاری کاخ سفید، شانس پیشبرد رویکرد دیپلماتیک در مناقشه ایران-آمریکا افزایش چشمگیری می یابد.

کنایه های گاه و بیگاه ترامپ درباره اینکه ایران راضی به مذاکره است؛ اصرار رسانه ها مبنی بر اینکه علیرغم مخالفت صریح روحانی برای دیدار با همتای آمریکایی، احتمال ملاقات آنها در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل به قوت خود باقی است و حتی گزارش ها درباره احتمال موافقت ترامپ با پیشنهاد فرانسه برای ایجاد خط اعتباری 15 میلیارد دلاری در راستای تقویت اقتصاد ایران، بیش از پیش به این حدس دامن می زند.

اما با توجه به میل شدید دولت واشنگتن برای تداوم کارزار فشار حداکثری علیه ایران و اصرار طرف مقابل به مقاومت در برابر خواسته های وی، فرضیه آسان شدن امور با اخراج بولتون تا چه حد صحت دارد و چشم انداز مذاکره تهران-واشنگتن از این منظر چگونه است؟

همه بازهای شکاری ترامپ

اگرچه خروج ترامپ از برجام اندکی بعد از انتصاب جان بولتون در مقام مشاور امنیت ملی کاخ سفید صورت گرفت؛ اما او تنها نیروی محرک در پیشبرد کارزار فشار حداکثری علیه ایران نبوده و نمی توان خروج وی را به منزله پایان این راستا تلقی کرد. شخص ترامپ، مایک پمپئو رئیس دستگاه دیپلماسی دولت وی، برایان هوک کننده ویژه آمریکا در امور ایران و بسیاری دیگر در واشنگتن، علاقه وافر و مشترکی به تداوم و حتی تشدید فشارها علیه کشوری دارند که به آن برچسب حامی تروریسم و منبع بی ثباتی در منطقه زده اند.

با خروج بولتون، نفوذ پمپئو که اکنون عهده دار بخش زیادی از فعالیت های او شده بیش از پیش افزایش می یابد و نباید فراموش کرد که این دو نفر به یک اندازه حامی اقدام نظامی در واکنش به سقوط پهپاد آمریکا از سوی ایران بودند.

از این منظر، اخراج بولتون تغییری در ماهیت سیاست خارجی آمریکا در قبال ایران ایجاد نمی کند.

راهبرد تابستانی ایران؛ داغ و کارآمد

طی 3 ماه گذشته، مناقشه ایران-آمریکا مراحلی چون آغاز کارزار فشار حداکثری، تشدید تنش ها در خاورمیانه و نهایتاً راه حل فرانسوی رفع خصومت را به خود دیده است. زخم خورده اما مقاوم، تهران تاکنون به خوبی از پس مواجهه با تحریم های آمریکا برآمده و به رغم همه تهدیدها می گوید تنها به یک شرط پای میز مذاکره می نشیند: رفع تحریم ها.

اکنون آنکه باید انتخاب کند آمریکا است که در دوراهی تشدید فشارها یا شل کردن تحریم ها قرار گرفته است و ایجاد این دوراهی اولین میوه صبر ایران است.

به طور قطع راهبرد تابستانی تهران جواب داده است: نخست آنکه ایران امنیت تنگه هرمز را به امنیت خود گره زد. دوم آنکه ثابت کرد آمریکا توان درگیر شدن در یکی دیگر از جنگ های فرسایشی خلیج فارس را ندارد. سوم آنکه از راه تشویش بازار انرژی، اروپایی ها را برای همراهی با تحریم های آمریکا مردد کرد. چهارم آنکه اختلاف آمریکا و حامیان اروپایی بر سر تشکیل ائتلاف دریایی در خلیج فارس را عیان کرد.

فرصت دیپلماسی؛ کوتاه و شکننده

بعد از عبور از تابستانی که منطقه آبستن حوادث بسیار از انفجارهای الفجیره گرفته تا سقوط پهپاد آمریکایی، توقیف گریس 1 و متقابلاً کشتی انگلیسی استینا ایمپرو و البته این روزها حمله پهپادی به تاسیسات شرکت آرامکو عربستان بوده است؛ آمریکا و ایران در انتظار فرصت مناسب برای چیدن میوه گس دیپلماسی هستند.

درست است که برایان هوک کننده ویژه آمریکا در امور ایران از تداوم کارزار فشار و عدم اعطای معافیت به خریداران نفت ایران می گوید، اما اظهارنظرهای ترامپ برای دیدار با روحانی و همچنین خبرها مبنی بر تمایل به پذیرش پیشنهاد اعتباری فرانسه حاکی از آن است که هرگز امید خود به باز شدن باب گفتگو با ایران را از دست نداده. از سوی دیگر، وی به رغم پمپئو و البته بولتون که دیگر جزئی از تیم امنیتی کاخ سفید نیست، مذاکره با ایران را به توافق هسته ای و فعالیت های موشکی ایران محدود می داند حال آنکه آن دیگران خواهان مذاکرات به مراتب جامع تر برای پوشش همه فعالیت های منطقه ای ایران هستند. همزمان وقتی ایران هم برای طرف مقابل شروطی را نظیر ایجاد مکانیسمی که ضامن صدور روزانه 750 هزار بشکه نفت است مشخص می کند یا از موافقت با تسریع امضای پروتکل الحاقی سخن می گوید، این حدس را به وجود می آورد که باب مذاکره هنوز بسته نشده است.

اینکه هر دو طرف تعاریف خود از مبانی مذاکره را ارائه می کنند، خود نشانه ای مثبت از امکان تعامل است.

البته ایران می داند که هرگونه مذاکرات اصلی به بعد از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و تشکیل دولت جدید واشنگتن موکول خواهد شد و اگر در مقطع فعلی گفتگویی حاصل شود، فقط با هدف کاهش بار تحریم ها است.

همزمان، ترامپ هم به شل کردن تحریم ها به عنوان پیش شرط ایران برای مذاکره نیاز دارد و این روایت یورونیوز از برکناری بولتون را توجیه می کند.

با این حال، باید بدانیم تحریم مهمترین ابزار ترامپ برای مهار ایران تلقی می شود و این تصور که وی اقدام چشمگیری در این زمینه انجام می دهد؛ خیال باطل است. در واقع، هر دو طرف تا حد زیادی به فکر خریدن زمان به امید بهبود اوضاع هستند.

اما برگ برنده هنوز دست ایران است چراکه اگر دولت ترامپ در دوراهی تشدید فشارها و شل کردن تحریم ها گزینه نخست را انتخاب کند، کنترل تنش در خاورمیانه برای رئیس جمهوری آمریکا که شعار پایان جنگ می دهد و به دنبال دستاورد سیاست خارجی باامید انتخاب مجدد در 2020 است؛ کار آسانی نخواهد بود.